Grieken en Romeinen in Feniks

Grieken en Romeinen

Negen lessen over hoofdstuk twee van Feniks, gemaakt door Mark Beumer

Het komplete lespakket - inclusief verantwoording en evaluatie- staat in een word bestand. 

LES 1

Algemene lesdoelstellingen leerlingen

Kennisdoel: de leerlingen kunnen globaal aangeven wat aan bod komt in dit hoofdstuk, zoals democratie, wetenschap, Romanisering en christendom (dimensie 2-3)

Vaardigheidsdoel: de leerlingen kunnen gegevens interpreteren.

Algemene lesdoelstellingen docent

Kennisdoel: de docent heeft kennis van de oriëntatie bij Grieken en Romeinen, zodat deze in staat is de leerlingen in een notendop de kern van dit hoofdstuk bij te brengen.

Vaardigheidsdoel: de docent is in staat om bestaande kennis te verdiepen en te integreren (dimensie 2).

Toelichting: in de eerste les wordt gebruik gemaakt van een woordweb door middel van Denken-delen-uitwisselen. Het doel voor de docent is om erachter te komen wat de leerlingen al weten van het onderwerp. Dit wordt ook aan de leerlingen kenbaar gemaakt. Zo ontstaat er betekenisgeving.[1] De leerlingen krijgen eerst de vraag om in stilte na te denken over wat zij weten van het onderwerp. Vervolgens bespreken de leerlingen in tweetallen hun antwoorden. Daarna vraagt de docent aan willekeurige leerlingen naar hun antwoorden die hij op het boord in een woordweb verwerkt. Op deze wijze ontstaat er een globaal beeld van de te behandelen stof.[2] Het woordweb of de spin is een vormgever die leerlingen kan helpen concepten (begrippen) te verhelderen. Die verheldering vindt plaats door de belangrijkste kenmerken van het concept aan de poten van de spin vast te maken. Deze kenmerken mogen niet met elkaar verbonden worden. Omdat het uiteindelijk gaat om karakteristieke kenmerken van dat concept, kan de docent de leerlingen vragen om uiteindelijk de drie meest belangrijke en karakteristieke kenmerken te kiezen.[3] De werkvorm Denken-delen-uitwisselen vertoont overeenkomsten met het driefasenmodel van Marzano. Marzano hanteert twee modellen voor twee processen: denken en doen. Denken staat in deze les centraal. Om nieuwe informatie te begrijpen gebeurt er van alles in het hoofd van de leerling. Ze hebben een zekere kennis van de wereld, ze hebben bepaalde ervaringen opgedaan en ze hebben natuurlijk ook schoolse kennis. Ze bouwen betekenis op door voorkennis op te halen en vanuit die bestaande kennis de nieuwe te integreren. Als die verbintenis niet gemaakt kan worden, is er geen begrip. Daarbij is het belangrijk misconcepties direct te herstellen, voordat er een fout beeld ontstaat.[4]  

2.1 Denken over mens en natuur (kernlessen)

Volgens Feniks is het belang van deze paragraaf de opkomende kritische denkwijze, die in de 6^e eeuw voor Christus opkomt. Hier wordt verwezen naar de natuurfilosofie, waarvan Herakleitos (ca. 540-475) en Hippokrates (ca. 460-380) veel genoemde figuren zijn. Herakleitos kwam tot de conclusie dat verandering het meest essentiële was in de natuur:’alles stroomt, niet blijft.’ Daarnaast zou ook Hippokrates deze nieuwe kritische denkwijze hebben overgenomen, waarbij de mens fysiek gezien niets meer zou zijn dan een door beenderen bijeengehouden zak met vier vloeistoffen: cholera (gele gal), melas cholera (zwarte gal), flegma (slijm) en sanguin (bloed). Gezond was de mens wanneer deze vier sappen met elkaar in evenwicht waren.[5]

Dit is maar de vraag wanneer men in ogenschouw neemt dat Hippokrates verwant zou zijn aan Asklepios, de Griekse god van de Geneeskunde via de negentiende generatie.[6] Het boek beschrijft de grote vooruitgang van de medische wetenschap in de 5^e eeuw voor Christus, de Gouden Eeuw van Athene (460-429) onder leiding van Perikles. Onder leiding van Perikles was Athene een lichtend voorbeeld voor de rest. Hier werd naar de stem van de burger geluisterd, hier waren alle burgers gelijk voor de wet en kon iedereen vrijuit spreken en was iedereen welkom ongeacht geloof of afkomt. Het kernbegrip hier is democratie. Een kritische geest werd zeer op prijs gesteld.[7] Na de Slag bij Platáéá (490) was Athene totaal verwoest en startte een herstelprogramma met als hoogtepunt de Pathenon-tempel voor Pallas Athena, de beschermgodin van de stad.[8] Voor Perikles was actieve politieke participatie zeer belangrijk. Ieder die geen interesse had in politiek (directe democratie) werd met de nek aangekeken. De meeste Atheners hebben deelgenomen aan volksvergaderingen of instituten zoals de Raad van 500 (Boulé). Een belangrijke functie die men kon vervullen was die van rechter.[9] Uitzonderlijk is dat deze mensen betaald werden voor hun diensten. Op deze wijze konden ook de armste mensen openbare functies bekleden.[10] Athene was een zeer machtige stadstaat of polis.           

In deze Gouden Eeuw kon wanneer men ziek was zich tot verschillende mogelijkheden wenden. Een belangrijke bewering van het boek is dat de nieuwe kritische denkwijze zich losmaakte van geloof en goden. Zo kon men zich tot ‘dokters’ richten, die door middel van kruiden en magie de patiënt probeerden te genezen. Daarnaast wordt maar in één gesproken over de tempelslaap, maar dit is bij uitstek zeer religieus. Hier wordt namelijk verwezen naar de tempels van Asklepios en Hygieia, waarvan die in Epidauros de bekendste was. De patiënt kon op de vloer van de tempel gaan liggen en wachten totdat of Asklepios of Hygieia hem kwam bezoeken en een oplossing gaf tot genezing. Hygieia is de godin van de Gezondheid en dochter van Asklepios en Epione, de godin van Pijnverzachting.[11]      

Bovendien kan de bewering van loskoppeling aan het geloof worden tegengesproken dat juist in die vijfde eeuw (429) Asklepios en Hygieia uit Epidauros naar Athene gehaald worden. In 431 is namelijk de Peloponnesische Oorlog losgebarsten, waarna in 429 een zware pestepidemie uitbreekt, die eenderde van de Athene decimeert. De Atheners hebben blijkbaar niet genoeg aan een Asklepios, maar ook aan een specifieke godheid voor gezondheid. Bovendien kan er een connectie gemaakt worden met Athena, die als bijnaam ook Hygieia draagt, namelijk als beschermgodin van haar burgers. Er wordt zelfs in 330 voor Christus nog aan haar geofferd.[12] 

Doel overheid: De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het kritisch nadenken over de rol van burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat; niet alleen algemene wetenschap, maar specifiek de medische wetenschap zoals die in de 5^e eeuw voor Christus tot stand komt, de zogenaamde Gouden Eeuw ten tijde van Perikles. Met behulp van moderne wetenschappelijke inzichten kan de leerling nuances aanbrengen in de aangeboden leerstof.

Copyright © 2010 Mark Beumer