Tweeërlei spel

Jan Steen (1626-1679)

(Klik op onderstaande afbeelding voor een vergroting)

Een groepje mannen vermaakt zich in een herberg. Een jonge man drinkt een bierkruik leeg en een paar anderen spelen triktrak (tegenwoordig 'Backgammon' genoemd) Triktrak was een zeer populair spel, dat vaak om grof geld werd gespeeld. Omdat je er grote bedragen mee kon winnen (en verliezen!) werd het ook vaak 'verkeerspel' genoemd: 'het kan verkeren'. Net als kaartspelen werden zulke kansspelen beschouwd als een teken van dwaasheid (vanwege de risico's) en gezien als een voorbeeld van ledigheid en tijdverspilling. Net als kaarten werd dit populaire spel geassocieerd met ledigheid en dwaasheid.

Links wordt een ander spel gespeeld: een oude man probeert een jonge vrouw (de waardin) op zijn schoot te trekken. De vrouw stribbelt zwakjes tegen.

• Haar rode kousen wijzen er echter op, dat ze het met de moraal wel niet zo nauw zal nemen: een vrouw met rode kousen was in die tijd vaak een hoer. Herbergen waren soms verkapte bordelen en ook deze herberg krijgt hierdoor een wat dubieuze status.

• De luit aan de muur

• De pijp. Met het kopje naar beneden ligt de pijp op het vuurtestje. De uitdrukking 'een pijpje uitkloppen' werd - nog tot in de 20ste eeuw - gebruikt als een verwijzing naar bordeelbezoek.

• Vuurtestje. Een vuurtestje is een aardewerken schaaltje met gloeiende kolen. Het vuurtestje werd geplaatst in een stoof, die gebruikt werd om de voeten warm te houden. In erotisch getinte 17de-eeuwse schilderijen kan het voorwerp vaak gezien worden als verwijzing naar de liefde. De gloed van de kooltjes staat dan voor het vuur van de liefde of de begeerte.

• De mossel- en eierschalen op de grond verwijzen naar losbandigheid, wellust en ledigheid.