Community Geschiedenis                                                                Histoforum

BIJLAGEN

1. Antwerps eredoctoraat voor Amoz Oz 

Gezocht: moedige leiders

 ANTWERPEN - INTERVIEW Amos Oz, Israelisch schrijver ' Ik ben optimistischer dan tien jaar geleden over een oplossing voor het Israëlisch-Palestijns conflict.'

Bart Beirlant

- In welke staat bevindt Israël zich volgens u, aan de vooravond van zijn 60ste verjaardag op 14 mei?

'Zestig jaar geleden was Israël een droom, nu is het een realiteit. Dromen zijn onrealistisch en utopisch, realiteiten zijn dat niet. Israël is een ontgoocheling, omdat het een realiteit is. De enige manier om het als een droom te bewaren, perfect en intact, is om het niet uit te voeren. Als je een droom realiseert, of het nu een reis naar China is of een seksuele fantasie of wat dan ook, is het een ontgoocheling. De ontgoocheling slaat dus niet op de natuur van Israël, maar op de aard der dingen.'

- Ziet u een verschil met tien jaar geleden, toen de staat Israël 50 jaar was?

'Tien jaar geleden zaten we tussen twee intifada's in. Het was een tijd van koppige onderhandelingen met Yasser Arafat die leidden tot een impasse en uiteindelijk een nieuwe intifada. Ik ben nu optimistischer dan toen. Ik denk dat de meerderheid van de Israëlische joden en de meerderheid van de Palestijnen nu weten dat er uiteindelijk twee staten zullen bestaan. Zijn ze er gelukkig om? Neen, dat zijn ze niet. Zullen ze op straat dansen als de tweestatenoplossing uitgevoerd wordt? Neen, ze zullen niet dansen op straat. Maar ze beseffen het, en dat is het goede nieuws. Het komt niet op CNN, maar het is nieuws.'  

'De meerderheid van Israëli's en Palestijnen is klaar voor een tweestatenoplossing. Het enige probleem is leiderschap, moedig leiderschap, aan de twee kanten. Of, wanneer en hoe die leiders zullen opstaan, weet ik niet. Maar ik weet dat de patiënt klaar is voor de operatie, de dokters zijn lafaards.' 

- Veel Israëli's zitten met het gevoel dat er geen 'sterke leiders' à la Dayan en Rabin meer zijn en dat het schip van de staat stuurloos ligt te dobberen, terwijl iedereen maar roept en schreeuwt.  

'Leiderschap is mysterieus. Niemand had verwacht dat Menachim Begin (wijlen premier van Israël, nvdr) de noodzakelijke toegevingen zou doen om vrede te sluiten met Egypte. Niemand had verwacht dat Anwar Saddat (wijlen de Egyptische president, nvdr) naar Jeruzalem zou komen om Israël een vredesaanbod te doen. Niemand had verwacht dat Gorbatsjov het communistisch systeem zou ontmantelen. De leider die dapper genoeg zal zijn om de nodige toegevingen te doen, zal een groot leider zijn. Wie zal hij of zij zijn? Ik weet het niet.' 

- U zegt dat de Israëli's beseffen dat er twee staten moeten komen. Maar velen geloven niet meer in vrede met de Palestijnen.  

'Hetzelfde geldt bij de Palestijnen. Het is realisme gemengd met pessimisme. De Israëli's willen de Westoever niet, niemand reist er naartoe, behalve de kolonisten. Dezelfde stemming tref je aan bij de Palestijnen: 'Ja, we kunnen hiermee of daarmee akkoord gaan, maar de Israëli's zullen nooit hun heilige plaatsen op de Westoever opgeven.' 'Er is pessimisme en vermoeidheid aan beide kanten. Maar wat belangrijk is, is dat de twee kanten klaar zijn voor de pijnlijke operatie.' 

- Maar als premier Olmert over vrede onderhandelt, waarom breidt zijn regering de nederzettingen uit? Elke kolonist meer maakt een akkoord toch moeilijker?  

'Vergeet niet dat tientallen Israëlische nederzettingen geëvacueerd werden in de Gazastrook in 48 uur. Ik zeg niet dat het zo simpel zal zijn op de Westoever, maar het Gaza-precedent bewijst dat nederzettingen niet noodzakelijk een obstakel voor vrede hoeven te zijn.'

- Maar is een tweestatenoplossing sowieso nog mogelijk? Meer en meer Palestijnen beginnen te spreken over een staat voor Israëli's en Palestijnen.  

'Dat is onrealistisch. Niemand kon verwachten dat Duitsland en Polen één natie werden in 1945. Daarvoor is er te veel woede, frustratie en haat tussen de twee. Eerst moeten we naar een oplossing met twee staten gaan, dan eventueel een gemeenschappelijke markt en daarna misschien een federatie. Maar stap één moet zijn: twee staten. Israëli's en Palestijnen hebben genoeg van elkaar, ze willen allebei een tijdje alleen gelaten worden.'  

Wat is volgens u de lijm die de verschillende gemeenschappen in Israël samenhoudt?  

'Goede vraag. De vraag gaat niet om Israël, maar om de joden. Wat houdt hen samen, hoewel ze verdeeld waren door taal, traditie, landen, achtergrond, soms zelfs door ras? Het is een samenleving van argumenteren, van twijfel. Maar ze houdt er heimelijk van om verdeeld te zijn, dat is de sleutel om Israël te begrijpen. Elke taxichauffeur geeft u een uiteenzetting over de politieke situatie, elke taxichauffeur is een premier én een messias.' 

'We zijn een natie van 7 miljoen burgers, 7 miljoen eerste ministers, 7 miljoen profeten en messiassen. Elkeen schreeuwt en roept, niemand luistert - behalve ik soms, zo verdien ik mijn brood. Dat is de lijm. En als alles gezegd is, als ik ergens moet doodvallen op straat, laat het dan in Tel Aviv zijn en niet in New York.'

- Je zet twee joden samen, en je hebt drie meningen.  

'Klopt. En dat is altijd al zo geweest, sinds de tijd van de profeten en de wijzen. Judaïsme is een beschaving van interpretatie, tegeninterpretatie, herinterpretatie, argumenten en het niet eens zijn met elkaar. Het is geen toeval dat de joden nooit een paus hadden.' 

- Nooit is de laatste vraag gesteld.  

'Ik vroeg mijn vader ooit waarom een jood een vraag altijd met een vraag beantwoordt. 'Waarom niet?', antwoordde hij.' 

2. Een verhaal van liefde en duisternis 

De Standaard der Letteren, vrijdag 07 oktober 2005  

Prachtige autobiografische roman van Amos Oz  

Niemand weet iets

Amos Oz, de jongen die alles goed moest maken.

De zelfmoord van zijn moeder is voor de Israëlische schrijver Amos Oz jarenlang een taboe geweest. In zijn nieuwe, autobiografische roman Een verhaal van liefde en duisternis doorbreekt hij dat stilzwijgen op magistrale wijze. Oz heeft het in dit duizelingwekkende boek over de geschiedenis van zijn ouders en grootouders, over zijn jeugd, zijn schrijverschap en het ontstaan van de staat Israël.  

Amoz Oz was twaalf toen zijn moeder op 38-jarige leeftijd zelfmoord pleegde, een trauma waar hij nooit over gesproken heeft en waarover hij pas in zijn recente autobiografische roman Een verhaal van liefde en duisternis heeft kunnen schrijven, en dan nog met de nodige omtrekkende bewegingen.

Die zelfmoord is de harde kern en misschien ook wel de kiem van dit boek. Oz' onderzoek naar de beweegredenen van zijn moeder brengt hem onvermijdelijk op het spoor van zijn voorgeschiedenis. Wie was zijn moeder? Wie was zijn vader? Waar kwamen ze vandaan? Waar droomden ze van?

Een verhaal van liefde en duisternis is een mengeling van herinnering, overlevering en verbeelding, een duizelingwekkend boek boordevol geschiedenissen: de geschiedenis van zijn ouders en grootouders, geassimileerde Oost-Europese joden die in het begin van de jaren dertig hun toevlucht zochten in Palestina om te ontkomen aan het groeiende anti-semitisme in hun geliefde Europa; zijn eigen jeugd in het Jeruzalem van de jaren veertig; de wordingsgeschiedenis van zijn schrijverschap en de ontstaansgeschiedenis van de staat Israël.

Voor de reconstructie van de Oost-Europese jaren (in Litouwen en de Oekraïne) van zijn familie, was Oz grotendeels aangewezen op zijn verbeelding, maar daar weet deze rasverteller wel raad mee. Dat deel van zijn voorgeschiedenis leest alsof de grote Russische vertellers van de negentiende eeuw aan het woord zijn. Aangevuld met zijn latere eigen waarneming levert dat een serie onvergetelijke, vaak zeer humoristische portretten op, met name van zijn grootouders van vaderskant.  

Tegelijkertijd maakt Oz de tragiek voelbaar van de Europese joden, die in de diaspora angstvallig vermeden om aanstoot te geven en naar Palestina verhuisden vol naïeve verwachtingen over een nieuw leven, gecreëerd door ,,een nieuw ras van heldhaftige joden'' die de woestijn zouden ontginnen en vreedzaam zouden samenleven met de Arabieren.  

Over zijn ouders schrijft hij dat ze ,,allebei rechtstreeks uit de negentiende eeuw in Jeruzalem [waren] terechtgekomen,'' ieder met een anders gekleurde ,,romantische canon'': tegenover de Sturm-und-Drang van zijn vader stond de introverte melancholie van zijn moeder. Oz beschrijft hen als ontwortelde Europeanen die bedrogen werden in hun dromen over het leven in hun nieuwe vaderland.  

Zijn vader voelde zich voorbestemd voor een glanzende academische carrière, maar bracht het niet verder dan een ondergeschikte baan bij de Nationale Bibliotheek. Zijn moeder voelde zich met haar artistieke ambities van meet af aan niet thuis in het sjofele Jeruzalem, waar ze niet het fijnzinnige culturele klimaat vond dat ze er had gehoopt aan te treffen. Ze sloot zich al gauw in huis op, waar ze niets liever deed dan lezen.  

Van zijn moeder leert de jonge Amos dat boeken trouwere metgezellen zijn dan mensen, die toch altijd vreemden voor elkaar blijven: ,,'Niemand,' zei mijn moeder, 'niemand weet iets over een ander. Zelfs niet over je naaste buurman. Zelfs niet over je partner. Zelfs niet over je vader of moeder of over je kind. Niets. En zelfs niet echt over jezelf. Niets weten we.'"  

Tussen deze belezen ouders in hun met boeken volgestouwde woninkje groeide Amos Oz op, een enig kind dat al vroeg de gefnuikte verwachtingen van zijn ouders als een last op zijn schouders voelde. Hij was de jongen die alles goed moest maken.  

Hij is ,,een woordenkind'', omringd door mensen met gevoel voor de taal, luisterend naar de duistere, zelfverzonnen sprookjes van zijn moeder, levend in zijn almachtige verbeeldingswereld.  

Een van de vele hoogtepunten in dit boek is de levendig opgeroepen herinnering aan het jongetje van acht in de turbulente maanden rond de stichting van de staat Israël, wanneer de aanvankelijke vreugde al gauw plaats maakt voor angst en geweld. Oz bezit het talent om die historische gebeurtenissen op een indringende, persoonlijke manier te verbeelden.  

Aan het eind van de vreugdevolle nacht waarin heel Jeruzalem de straat op gaat na de aangenomen VN-resolutie over Israël kruipt de vader bij de zoon op bed. Fluisterend in het donker vertelt hij over de vernederingen uit zijn jeugd en hij bezweert de jongen dat hij heus nog wel eens gepest zal worden op school of op straat, maar nooit meer omdat hij een jood is (,,Nooit meer. Vanaf vannacht is dat hier afgelopen.''). Oz herinnert zich hoe hij de tranen op het gezicht van zijn vader voelde: ,,Nooit in mijn leven, niet voor die nacht en niet daarna, zelfs niet bij de dood van mijn moeder, heb ik mijn vader zien huilen.''

De zelfmoord van zijn moeder benadert Oz met omcirkelende bewegingen. Hij stipt haar voortijdige dood op verschillende momenten en passant aan, maar pas halverwege het boek staat hij voor het eerst stil bij het gevoel van verraad, de hulpeloze woede, de haat en het schuldgevoel die hij als twaalfjarige jongen ervaren heeft.  

Nog later beschrijft hij haar langzame afglijden in slapeloosheid, lethargie en depressie in de laatste jaren van haar leven. Het troosteloze verhaal van haar laatste dagen en uren bewaart hij voor de slotpagina's.

Het is ongelooflijk knap hoe Amos Oz ook op de meest dramatische momenten in deze memoires beheerst en zonder een spoortje pathos schrijft. Steeds slaagt hij erin zijn toon gedempt te houden, met een des te ontroerender effect.  

In een recent interview vertelde Oz dat hij dit boek pas kon schrijven nadat hij had afgerekend met zijn ,,verbittering, verdriet en woede'' tegenover zijn ouders. Die bedwongen emotie is de ultieme kracht van dit boek. De jarenlange pijn over de wederzijdse onmacht van de achterblijvers wordt dan zó verwoord: ,,Vanaf de dag van mijn moeders dood tot aan de dag van mijn vaders dood, bijna twintig jaar later, hebben we het nooit over haar gehad. Met geen woord. Alsof ze nooit bestaan had. Alsof haar leven slechts een gecensureerde pagina was die uit een sovjet-encyclopedie was gescheurd.''  

Met Een verhaal van liefde en duisternis heeft Oz dat stilzwijgen op adembenemende wijze verbroken.

Alle Lansu

3. 'Hamas moordt en martelt' 

De Standaard, maandag 16 februari 2009

BRUSSEL - De Palestijnse organisatie Hamas heeft in Gaza tijdens en na het Israëlisch offensief tientallen tegenstanders vermoord en gemarteld. Ze beweerde dat ze afrekende met 'collaborateurs', aldus Amnesty International in een rapport.

'Tenminste 24 Palestijnen zijn door Hamas doodgeschoten sinds eind december 2008. Tientallen anderen zijn in de knieschijf of de benen geschoten, zijn op een andere wijze voor het leven verminkt, werden zo hard geslagen dat ze veelvoudige botbreuken opliepen, of werden op andere manieren gemarteld of mishandeld.' Dat staat in een rapport van Amnesty International (AI). 

Die geweldcampagne van de moslimfundamentalisten begon kort na de start van het Israëlisch offensief in Gaza op 27 december, en bleef voortduren na het op 18 januari afgekondigde bestand. 

Tot de slachtoffers behoorden gevangenen die na een bombardement ontsnapt waren uit de centrale gevangenis van Gaza en die volgens Hamas 'collaborateurs' van Israël waren. Ook activisten van de Fatah-partij van de Palestijnse president Mahmoud Abbas en leden van diens veiligheidsdiensten moesten eraan geloven. 

'De meeste slachtoffers werden uit hun huizen ontvoerd. Later werden ze - dood of gewond - op verlaten plekken gedumpt, of werden dood teruggevonden in het lijkenhuis van één van de ziekenhuizen van Gaza. Sommigen werden doodgeschoten in de ziekenhuizen waar ze behandeld werden (...). De daders van die aanvallen probeerden ook niet onopvallend te zijn, maar gedroegen zich integendeel zeer zelfbewust en gingen bijna ostentatief te werk', aldus het rapport. 

Amnesty onderzocht onder meer de 'weloverwogen moord' op drie broers van de familie Abu Ashbiyeh. De drie broers zaten gevangen sinds maart 2008, en waren beschuldigd van 'collaboratie met de vijand'. Het rapport geeft aan dat de beschuldiging van 'collaboratie' misbruikt wordt voor afrekeningen met politieke tegenstanders, en dat de extralegale moorden plaatsvinden met instemming van de leiding van Hamas. Hamas veroverde in 2007 gewapenderhand de controle over de Gazastrook op de Fatah-partij van president Mahmoud Abbas. 

Amnesty zegt nog getuigenissen te hebben van tientallen andere mishandelde mensen die 'te veel schrik hebben om openlijk te spreken'. De meesten zijn gewezen leden van de veiligheidsdiensten van de Palestijnse Autoriteit. 

'Er bestaan onweerlegbare bewijzen dat de veiligheidsdiensten en gewapende milities van Hamas verantwoordelijk zijn geweest voor zware schendingen van de mensenrechten en dat de slachtoffers van dergelijke misbruiken en vele anderen geïntimideerd worden om niet te spreken over hun beproeving. De de-facto regering van Hamas heeft een flagrante veronachtzaming getoond voor de meest fundamentele normen van mensenrechten, omdat ze deze misbruiken aanmoedigt door ze te rechtvaardigen, en volkomen straffeloosheid verzekert aan de daders', besluit het AI-rapport. 

www.amnesty.org 

Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum

Search WWW Search histoforum.digischool.nl