De wereld van zuster Fidelma 

Historische detectives van Peter Tremayne

Doelgroep: 14 - 18 jarigen.

Tijd: Tweede helft zevende eeuw.

Historische detectives vormen een variant op de gewone historische roman. Je hebt ze grosso mode in twee soorten: boeken waarin het thrillerelement overheerst en boeken die je meer leren, meer inzicht geven in een bepaalde tijd. De minder goede doen dat door hun kennis schoolmeesterachtig uit te stallen, de beste strooien hun wetenswaardigheden organisch door het geheel, zonder pedanterie en zonder de vaart van het verhaal te hinderen. 

De zuster Fidelma-boeken behoren tot de tweede categorie, net als de broeder Cadfaelverhalen van Ellis Peters, waarmee ze vaak vergeleken worden. Ze voeren ons binnen een totaal vreemde wereld. Vrijwel niemand weet dat Ierland veertien eeuwen geleden een -zelfs in onze ogen- zeer geëmancipeerde samenleving was. Zuster Fidelma van het klooster van Kildare is nog maar net in de twintig, maar bekleedt toch al een hoge post in het Ierse rechtssysteem. Daardoor wordt ze regelmatig gevraagd ingewikkelde kwesties te onderzoeken en als rechter ruzies te beslechten.  

In het Ierland van de zevende eeuw bestond een systeem van doortimmerde wetten, dat bekend stond als de Wetten van de Brehons, een woord dat afgeleid was van breitheamh - rechter. De manier waarop deze wetten omgingen met de positie van de vrouw was absoluut uniek. Ze gaven de vrouwen meer rechten en bescherming dan welk ander westers rechtssysteem van toen of later ook. Vrouwen konden als gelijken van de man elk beroep uitoefenen en ieder politiek ambt bekleden en deden dat ook. Zij werden door de wet beschermd tegen seksuele intimidatie, discriminatie, verkrachting, hadden het recht om op gelijke termen te scheiden en konden een deel van het bezit van hun echtgenoot opeisen als onderdeel van de scheiding en ze konden zelf erven. 

Op het vasteland van Europa en in Engeland heersten verval en instabiliteit. Ierland daarentegen kende een periode van grote bloei. Uit alle hoeken van Europa, met inbegrip van de Angelsaksische koninkrijken, kwamen studenten in groten getale naar Ierse universiteiten. Tegelijkertijd gingen talloze mannelijke en vrouwelijke Ierse zendelingen op pad om Europa tot het christendom te bekeren. Het was wel zo dat de Ierse Keltische Kerk voortdurend met Rome overhoop lag over liturgie en kerkelijke rituelen. Eén aspect was, dat de Ierse Kerk veel vrijer stond tegenover het celibaat van de geestelijken dan Rome. In Fidelma’s tijd woonden beide seksen in gemengde kloostergemeenschappen.

Peter Tremayne, Moord in de abdij. Een Keltisch mysterie (Zuster Fidelma 3)
Zelhem, De Leeskamer, 2005, 286 blz. - vertaling van Suffer little children(1995) door Hans van den Boom.

Plaats en tijd: Ierland, het koninkrijk Muman, 665.

Inhoud

“De storm barstte met een plotselinge heftigheid los. De witte flits van de bliksem werd direct gevolgd door een boze donderslag. Een paar tellen later begon de regen in zware, ijzige druppels neer te vallen.”

In de storm, een lange jonge vrouw met dik rood haar: zuster Fidelma. We zijn in het jaar 665. Fidelma is terug in Ierland en op weg naar de koninklijke burcht van Muman (Munster) in Zuidwest-Ierland, waar ze geboren is. Koning Cathal ligt op sterven aan de gele pest, die in die jaren heel Europa teistert. Fidelma’s broer Colgú is voorbestemd om hem op te volgen. Het koninkrijk kampt met nog een ander dringend probleem. In de afgelegen abdij van Ros Ailithir is Dacán vermoord, een geleerde van grote reputatie, die hier opzoekingen deed voor het koninkrijk Laigin. De nieuwe koning van Laigin wil het voorval aangrijpen om schadevergoeding te eisen van Muman en tezelfdertijd een oud territoriaal geschil te beslechten. Met de jonge krijger Cass als lijfwacht vertrekt Fidelma naar Ros Ailithir. Voor het tot een rechtsgeding komt, waarin de opperkoning het vonnis zal uitspreken, gebeurt er heel wat. Er vallen doden. En het scheelt geen haar of Fidelma was een van hen. Ze moet enkele levensgevaarlijke tochten maken en ontmoet doorslechte, heilige en naïeve mensen. En wij leren heel wat over bibliotheken van stokken in het archaïsche ogham-schrift. Maar de wet zal het laatste woord hebben en niet het zwaard. 

Didactische verwerking 

- Uitgeverij De Leeskamer

heeft zich gespecialiseerd in historische thrillers. Ze heeft de aanbevelingswaardige gewoonte om het eerste hoofdstuk van elke roman op haar website te publiceren als smaakmaker. Hier kun je dus eveneens veilig een geschikt boek laten kiezen.

- Je kan leerlingen in complementaire groepjes laten werken rond andere romans, bijvoorbeeld enkele broeder Cadfaelboeken van Ellis Peters of Hypatia van Arnulf Zitelmann of andere hoogwaardige historische romans, waarvan je op deze site voldoende voorbeelden vindt. Bij de bespreking van Hypatia tref je meer dan voldoende aanvullend materiaal voor een klassikale uitwerking van het thema. Of als variante laat je een klas werken rond uitsluitend historische thrillers uit diverse tijdperken. 

- Voor het werken met historische lectuur zie op de site van de VVLG de algemene artikels over het werken met (jeugd)literatuur: Gelezen tijd. Historische romans in de tweede en derde graad: cultuuroverdracht en leesplezier, Wachters voor de poorten van het millennium. Historische (jeugd)romans als medium voor cultuuroverdracht en waardeverduidelijking en Concreet werken met historische romans in de klas.

Een heel goede en bijzonder uitgebreide afdeling historische romans met verschillende ingangen o.a. alfabetisch via auteur, vind je natuurlijk eveneens op deze website

Jos Martens