Het belang van jaartallen

Aan sommige discussies in het geschiedenisonderwijs komt nooit een eind. Misschien niet vreemd als van de discipline wordt gezegd dat het een discussie zonder eind is. Een van die oneindige discussies is die over het belang van jaartallen. Niet zozeer overigens over het belang van het noemen van jaartallen. Ieder weldenkend mens zal erkennen dat het plaatsten van gebeurtenissen en ontwikkelingen in de tijd belangrijk is. Waarschijnlijk is het zelfs een voorwaarde om zinnig historisch te kunnen denken en redeneren. Maar hoe belangrijk is het om exacte jaartallen of data te noemen? Het is aardig om te weten dat er in 1918 aan de schermutselingen in de Eerste Wereldoorlog een eind kwam op de 11e van de 11e ’s morgens om 11.uur, maar moeten de leerlingen dit tijdstip uit hun hoofd leren?
Deze vraag werd voor mij weer eens actueel toen ik een paragraaf las in een geschiedenismethode voor de brugklas. Het belangrijkste onderscheid in een paragraaf over het belang van de Nijl voor Egypte in de verschillende edities was de naam Champollion. In alle edities is er aandacht voor het hiërogliefenschrift. Alleen in de hv- en de vwo-editie wordt er ook aandacht besteed aan de ontcijfering van dat schrift. In de hv-versie wordt gezegd dar Champollion het hiërogliefenschrijft in 1810 ontcijferde. In de vwo-editie ziet men af van een jaartal, Champollion ontcijferde het schrift eind van de achttiende eeuw. Een merkwaardig verschil en in beide gevallen is de datering onjuist. Champollion publiceerde in 1822 een boek waarin hij uitlegt dat hij het schrift heeft ontcijferd. Als je dus al een jaartal wilt noemen is dit de meest logische keus. Maar juist dit voorbeeld maakt duidelijk hoe betrekkelijk een jaartal kan zijn. Je kunt er immers van uitgaan dat Champollion het schrijft niet in een jaar heeft ontcijferd. Hij heeft er ongetwijfeld jaren en jaren aan gewerkt voor hij met het resultaat naar buiten trad. Om die reden verdient de vermelding van een periode, zoals in de vwo-editie, dan ook de voorkeur, maar dan moet de periode natuurlijk wel kloppen. De steen van Rosette, die zo’n belangrijke rol speelde bij de ontcijfering, werd pas in 1799 door Franse genietroepen gevonden bij werkzaamheden aan het fort St. bij de Egyptische plaats Rosette.

Jaartallen in de historische contexten

In de historische contexten, die vanaf 2015 deel uit maken van het centraal examen geschiedenis havo en vwo spelen jaartalen een niet onbelangrijke rol. Ze worden echter op verschillende manier gebruikt. De jaartallen in het historisch kader verwijzen naar markante momenten in een periode of naar keerpunten. Deze jaartallen moeten door leerlingen gekend worden. De jaartellen bij de voorbeelden die leerlingen moeten kennen staan tussenhaakjes achter de gebeurtenissen. Deze jaartallen kunnen leerlingen helpen bij het zich oriënteren in de tijd. Deze hoeven dan ook niet uit het hoofd te worden geleerd.