Vespasianus in Parijs

Bij KVC proberen we altijd 'de lijntjes door te trekken', verbanden te leggen tussen vroeger en nu. We zijn niet tevreden met de constatering dat een Romeinse uitvinding ook nu nog bestaat of juist niet meer: we willen weten waaróm, en welke ontwikkeling erachter zit.

In deze nieuwsbrief wordt een interessant lijntje doorgetrokken door onze dierbare oud-docent meneer A. Schulten, die een trouwe verzamelaar is van tips voor de klassieke nieuwsbrief (dank, meneer Schulten!!). Deze keer vraagt hij aandacht voor de Vespasienne.

In Parijs stonden er op een zeker moment minstens 500 urinoirs, ofwel 'krullen', pissoirs of pissijns, waar heren (alleen zij) staande een plasje konden doen dat rechtstreeks het riool inliep. Er was geen faciliteit om je handen te wassen (en dat met die Franse gewoonte om altijd iedereen de hand te schudden die je tegenkomt...) en in een wijde straal rond het urinoir was te ruiken waar het voor diende.

Begin jaren "60 begon de gemeente Parijs de urinoirs te vervangen door betere toiletten, waarvoor je moest betalen, soms zelfs voorzien van een toiletjuffrouw.
Tegenwoordig zijn ook die weer vervangen door de 'sanisettes' die je ook in het Kralingse Bos ziet staan: volautomatische zelfreinigende superhygiënische openbare toiletten, waar het altijd schoon is en waar het prettig ruikt.

En dan nu het verband tussen openbare toiletten en de Romeinse keizer Vespasianus.

Vespasianus werd keizer van Rome in het jaar 69 en hij had de pech dat hij begon te regeren over een staat met een vrijwel lege schatkist. De regering van Nero, die in 68 zelfmoord pleegde, en de aanhoudende ruzies over diens opvolging hadden ontzettend veel geld gekost.
Vespasianus' eerste opdracht was dus eigenlijk te zorgen dat er snel veel geld kwam en daardoor is hij de geschiedenis ingegaan als een man die altijd maar zeurde over centen.

Hij hief belastingen op alles waar een mens maar belastingen op kon heffen: op een zeker moment hief hij zelfs belasting op urine. Niet dat je hoefde te betalen als je een plasje wilde doen, maar wél als je 's avonds de kruiken vol urine, die op elke straathoek te vinden waren, kwam legen. Dat deden de wol- en leerbewerkers, want urine is een heel geschikte natuurlijke reiniger voor wol en leer.

Volgens de geschiedschrijver Suetonius zou Vespasianus' zoon Titus het een beetje genant gevonden hebben dat zijn vader zelfs belasting hief op urine:

Toen Titus hem bekritiseerde omdat hij zelfs een belasting had bedacht op urine, hield hij een munt uit de eerste betalingsopbrengst onder de neus van zijn zoon en vroeg hem of de geur hem tegenstond. Toen Titus "Nee" zei, antwoordde hij: "En toch komt het van urine (Atqui e lotio est)!" (Suetonius, De Vita Caesarum, Divus Vespasianus, 23).

De bekende uitspraak Pecunia non olet (Geld stinkt niet) is overigens niet in een Latijnse tekst terug te vinden en dateert waarschijnlijk uit de 19e eeuw. Sindsdien wordt hij graag en veel gebruikt om aan te geven dat geld geld is, maakt niet uit waar het vandaan komt.