DOCENTENHANDLEIDING
DE JEUGD EN HITLER - ENTHOUSIASME, TWIJFEL EN VERZET
In het boek 'Die Weisse Rose' beschrijft Inge Scholl hoe haar broer Hans en haar zuster Sophie aanvankelijk onder de indruk waren van Hitler en het nationaal-socialisme. Dit zeer tegen de zin van hun vader die het gevaar van Hitler al vroeg onderkende. Langzamerhand ontstond er evenwel ook bij de kinderen twijfel en ging hun enthousiasme ging over in afkeer. Beiden raakten tenslotte betrokken bij het verzet tegen Hitler. Samen met een aantal andere studenten , onder wie Christoph Probst, vormden zij de verzetsgroep 'Die Weisse Rose'. Deze groep, vermoedelijk waarvan de naam vermoedelijk is afgeleid van de roman 'La rosa Bianca' van B. Traven, hield zich onder meer bezig met het schrijven en verspreiden van pamfletten op de universiteit van M�nchen. Begin 1943 werden de Scholl's, samen met anderen, opgepakt, ter dood veroordeeld en terechtgesteld.
Het lespakket 'Die Weisse Rose' bestaat uit de volgende onderdelen:
 | een basisdeel bestaande uit opdrachten bij fragmenten uit het boek 'Die Weisse Rose' en het laatste pamflet van de gelijknamige verzetsgroep. |
| een verdiepingsdeel, waarin aan de hand van een aantal bronnen dieper wordt ingegaan op de stof die in het basisdeel aan de orde is gesteld. |
Klik hier als u de bronnen wilt downloaden in een Word versie.
Om het mogelijk te maken dit project in combinatie met het vak Duits uit te voeren zijn de fragmenten uit Die Weisse Rose in het Duits opgenomen. Wilt u toch liever gebruik maken van de Nederlandse vertaling van de teksten vraag dan op kaap@home.nl het adres (URL) van de Nederlandstalige versie.
Kerndoelen
Het lesmateriaal sluit aan bij domein H Internationale betrekkingen
20 De leerlingen kunnen weergeven hoe
verschillende oorzaken leidden tot de Tweede Wereldoorlog.
In dat verband kunnen zij aandacht besteden aan:
| de doorwerking van de Eerste Wereldoorlog |
| de relatie tussen de economische crisis en de opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland |
| de rol en positie van verschillende mogendheden |
21 De leerlingen kunnen enkele gevolgen van
de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog beschrijven.
Het gaat daarbij om:
| gelijkschakeling; |
| jodenvervolging. |
22 De leerlingen kunnen verschillen in reacties van de Nederlandse bevolking op de Duitse bezetting herkennen. Zij kunnen verschillende betekenissen van het herdenken van de Tweede Wereldoorlog verklaren en daarbij de beeldvorming in Nederland over Duitsland betrekken.
Doelstellingen
1 Leerlingen ontdekken, aan de hand van een
voorbeeld, waarom mensen aanvankelijk enthousiast op het Nazi-regime reageren.
2 Zij leren begrijpen waarom de Scholls anders
over Hitler gaan denken en in het verzet terecht komen.
3 Leerlingen kunnen discussieren over deelname
aan het verzet.
4 De leerlingen leren de volgende
benaderingswijzen (of structuurbegrippen) hanteren:
- inleving en standplaatsgebondenheid (het
zich realiseren van de mogelijkheid dat mensen in andere tijden of andere omstandigheden
zich in hun gedrag en oordeels vorming mogelijk laten leiden door andere opvattingen,
waarden en belangen)
- feit en mening
- oorzaak en gevolg
- continu�teit en discontinu�teit
Lessuggesties
Als men besluit geen gebruik te maken van de van het boek 'Die Weisse Rose' gemaakte gelijknamige film, of van een andere film dan zou een lesopzet er als volgt uit kunnen zien:
| les 1 - Inleiding op het thema
| ||||
| les 2 - Bespreken van de opdrachten 1 t/m 12
| ||||
| les 3 - Bespreken opdrachten 13 t/m 23
|
Als men de film 'Die Weisse Rose' in zijn geheel (123 minuten) wil vertonen wordt de lesopzet enigszins gewijzigd.
| les 1 - Vertonen van het slot van de film: Hans en Sophie Scholl en Christoph Probst
nemen afscheid van elkaar en Sophie Scholl wordt terechtgesteld.
| ||||
| les 2 - Vertonen van de film | ||||
| les 3 - Vertonen van de film | ||||
| les 4 - Leerlingen maken de opdrachten 1 t/m 12
| ||||
| les 5 - Bespreken van de opdrachten 1 t/m 12
| ||||
| les 6 - Bespreken opdrachten 13 t/m 23
|
Om leerlingen gericht naar de film te laten kijken kan men hen, al kijkend, een antwoord laten formuleren op de volgende vragen:
| Vanwege welke opmerking belandt Sophies vader in de gevangenis? |
| Hoe ontdekt Sophie dat Hans voor de pamfletten verantwoordelijk is? |
| Welke ervaringen in Rusland sterken Hans in zijn verzet tegen het Hitler-regime? |
| Welke motieven geeft Hans zijn zuster voor zijn verzetsactiviteiten? |
| Welke discussie wordt in de groep gehouden over het gebruik van geweld tegen de nazi's? Welke standpunt neemt Hans in en hoe motiveert hij zijn standpunt? |
| Welke leuzen schrijft 'Die Weisse Rose' op de muren van huizen in M�nchen? |
| Hoe gedraagt Sophie zich in de munitiefabriek? |
Een korte beschrijving van de film
M�nchen 1942: Hans (24) en Sophie Scholl (21) studeren in M�nchen. Op een dag duiken er op de universiteit pamfletten tegen Hitler op. Bijna niemand durft ze te lezen of mee te nemen uit angst aangegeven te worden. Maar Sophie Scholl is enthousiast en neemt een pamflet mee naar huis. Bij toeval komt ze erachter dat haar broer Hans, het pamflet, samen met zijn vrienden Alex, Willi en Christoph heeft geschreven. Dan wordt ze bang. Haar vader zit vanwege politieke opmerkingen in de gevangenis en waarschijnlijk wordt hun huis door de geheime staatspolitie (Gestapo) in de gaten gehouden. De illegale actie van haar broer is dan ook dubbel gevaarlijk. Zij probeert haar broer te overreden met zijn verzetsdaden te stoppen. Maar tevergeefs. Na enkele dagen besluit ze tenslotte, tegen de zin van haar broer, mee te doen...
Alternatieven voor 'Die Weisse Rose'
Hoewel het voor de hand ligt bij dit onderwerp gebruik te maken van de film 'Die Weisse Rose', zijn er meer mogelijkheden. Hieronder staan korte beschrijvingen van films die in aanmerking komen.
- The Wave
De kortere film 'The Wave' (50 minuten) biedt leerlingen de mogelijkheid zich in te leven in de aantrekkingskracht van het Nationaal-Socialisme. De film is gebaseerd op een experiment van een geschiedenis docent in Palo Alto (V.S.) in 1967. Deze kreeg van leerlingen de vraag voorgelegd hoe het mogelijk was dat iemand als Hitler zo'n aantrekkingskracht had op mensen. Toen hij het antwoord op die vraag schuldig moest blijven startte hij een experiment met een gelijksoortige beweging 'The Wave' om zijn leerlingen te laten inleven in de situatie van Duitsers in de jaren dertig. Het experiment was op een voor de betrokken zeer pjnlijke wijze succesvol en dreigde uit de hand te lopen.
- De kinderen van nr. 67
Verfilming van het verhaal van Lisa Tetzner over kinderen, die in 1932-1933 in een zelfde woonblok in Berlijn wonen en te maken hebben met dezelfde crisis. Aan het begin van de film spelen zij nog met elkaar, maar de opkomst van Hitler verandert het leven van ieder van hen: de ene familie schaart zich achter de F�hrer, terwijl de andere zich ertegen verzet. Het Joodse meisje Myriam en haar tante voelen zich gedwongen te vluchten.
- Het meisje met het rode haar
Als men meer aandacht wil besteden aan het verzet in ons land kan men onder andere gebruik maken van 'Het meisje met het rode haar', over de verzetsdaden van Hannie Schaft. Aan de orde komen onder meer de motieven voor haar deelname aan het verzet.
- Pastorale 1943
Pastorale 1943 is een film waarin het heldendom van de verzetsmensen sterk wordt gerelativeerd. Verzetsmensen in een klein dorp besluiten de plaatselijke drogist te liquideren.
Documentaires
- Triumph des Willens
Veruit de bekendste Nazi propaganda film is 'Triumph des Willens uit 1935. Op verzoek van Hitler maakte Lenie Riefenstahl in 1934 opnamen tijdens partijdagen van de NSDAP in Neurenberg. Delen van deze film zijn zeker geschikt om leerlingen een indruk te geven van de werking van propaganda.
Helaas is deze film niet te huur als film of video. Wel is hij verscheidene keren op t.v. uitgezonden.
In naam van de F�hrer
Deze 87 minuten durende documentaire probeert met behulp van historisch materiaal een beeld te schetsen van de invloed van de nazi-ideologie op het leven van kinderen. Het gaat hierbij om opvoeding van germaanse kinderen tot ideale nazi's, van slavische kinderen tot werkkrachten, vervolgingen van joodse kinderen en zigeuners, medische experimenten.
Speciaal voor gebruik op scholen hebben MEMO en het APS uit deze film vier kortere videoprogramma's samengesteld, die worden gepresenteerd onder de titel Nationaal-Socialisme. De vier delen zijn los van elkaar te gebruiken. Titels:
1. Opvoeding, onderwijs, cultuur, (17 minuten)
2. Gehoorzaamheid, trouw, leiderschap (9 minuten)
3. Moraal en anti-moraal (16 minuten)
4. Discriminatie, haar, moord ( 19 minuten)
- Oorlogsgetuigen
Een serie korte documentaires (filmportretten van ongeveer 20 minuten) waarin telkens de ervaringen van ��n persoon in de oorlog of de verwerking van die ervaringen centraal staan. De documentaire over Gerard Portielje gaat over zijn verzetsactiviteiten. ('Flinke verzetsmensen bestaan niet')
Overige informatie:
1 Sites over Die Weisse Rose:
Die Weisse Rose 1
Die Weisse Rose 2
Die Weisse Rose 3
Die Weisse Rose 4
Die
Weisse Rose 5
Die Weisse Rose 6
Die Weisse Rose 7
Die Weisse Rose 8
Die Weisse Rose 9
Die Weisse Rose 10
Die Weisse Rose 11
Een Duitse site met veel links!
Willi Graf Realschule
Een site van een school genoemd naar een van de leden van Die Weisse Rose,
Willi Graf.
2 Er bestaat een cd-rom over Die Weisse Rose. Deze is verschenen in M�nchen(ISBN 3-634-23107-6) en kost 98 DM. Klik op informatie 1 of informatie 2 voor meer gegevens.
3 Een pakket met twee videocassettes + een audiocassette + lesmateriaal is uitgegeven door het Goethe Institut in G�teborg.
[naar boven]
� 2000 Albert van der Kaap, Enschede. Alle rechten voorbehouden.
