Grieken en Romeinen in Feniks

Grieken en Romeinen

Negen lessen over hoofdstuk twee van Feniks, gemaakt door Mark Beumer

HHet komplete lespakket - inclusief verantwoording en evaluatie- staat in een word bestand. 

LES 5 en 6

Algemene doelstellingen leerlingen

Kennisdoel: de leerlingen kunnen de begrippen ‘Imperium Romanum’, ‘Romanisering’, ‘burgerrecht’ en ‘burgerschap’ in eigen woorden uit te leggen en aan koppelen, waarbij oorzaken en gevolgen op de inhoud gespiegeld worden. Hierbij kunnen leerlingen twee concrete voorbeelden geven. (dimensie 2-3-4-5)

Vaardigheidsdoel: de leerling kan oorzaken van gevolgen onderscheiden en bekritiseren.

Algemene doelstellingen docent

Kennisdoel: de docent kan het begrip Romanisering verbreden en verdiepen. Daarnaast kan de docent het beeld nuanceren van de wortels van de Europese beschaving. Door het begrip Industriële Revolutie tegenover het begrip cultuur te zetten, kan de docent het handboek aan vullen.

Vaardigheidsdoel: de docent kan kennis verbreden en verdiepen en toepassen in betekenisvolle situaties en hierop reflecteren (dimensie 3-4-5).

Toelichting: voor mij is het belangrijk om de wortels van de Europese cultuur aan de leerlingen te verduidelijken. De klassieke cultuur, het christendom en in mijn ogen de Romantiek en de Verlichting hebben de Europese cultuur gevormd. Dat hier de Industriële Revolutie wordt genoemd is voor mij een minder belangrijke factor. Bovendien is dit het eerste schoolboek waar ik deze informatie tegenkom. Ook niet in mijn eigen hoorcolleges over Europa, zowel aan de Hogeschool als universiteit, heb ik deze combinatie van oorzaken gezien. In deze les zal ook de moord op Julius Caesar globaal aan bod komen. Dit wordt meer concreet wanneer de leerlingen in les zes de moord op Julius Caesar moeten onderzoeken, via een diamantschema. Een tweede stap naar causaal redeneren wordt hier gezet. 

2.4 Romanisering aan de Rijngrens (kernlessen)

Volgens het boek is inculturatie het belang van deze paragraaf. Dit wil zeggen dat wanneer volkeren met elkaar in contact komen, elkaars elementen gaan overnemen. In dit geval spreken we over Romanisering en Germanisering, hoewel dit laatste begrip niet expliciet genoemd wordt. De vraag die hier beantwoord moet worden is hoe de Romeinse cultuur de leefwijze beïnvloedde van de mensen die in het gebied van Rijn en Maas woonden, (1)

            Het boek begint met de Cananefaten die als Germaans volk de lage Landen bewoonden voordat de Romeinen hier kwamen. In de tweede helft van de 1^e eeuw voor Christus (10) vechten zij samen met de Friezen en Bataven mee aan de zijde van de Romeinen tegen andere Germaanse buurstammen. In 28 na Christus komt er een einde aan de band tussen de Friezen en de Romeinen, omdat zij de te betalen belasting te hoog vinden. Ook de Cananefaten raken in onmin, wanneer zij in 41 troepen weigeren te leveren voor een expeditie naar Engeland. In 69 kwamen de Bataven zelfs in opstand onder leiding van Julius Civilis. Ze brandden de grensforten plat en doodden of verjoegen de Romeinen uit hun gebied. (2) In 68 had Nero namelijk zelfmoord gepleegd en nu was er strijd om zijn opvolging uitgebarsten. Een van de kandidaten was Vitellius, die de Bataven dwong met hem naar Rome te trekken. Civilis zag hierin een aantasting van de vrijheid van de Bataven. Het kostte hem geen enkele moeite zijn stamgenoten ervan te overtuigen dat zij niet bondgenoten, maar als slaven gezien werden. Cerialis werd met legioenen naar dit gebied gestuurd, waartegen de Bataven niet bestand waren. (3) Dit in tegenstelling tot de voorspelling de waarzegster Veleda, die banden had met de verboden leer van druïden en het welslagen van de opstand voorspelde. (4) 

In het gebied van de Cananefaten (bij Rijswijk) werd bij een grote opgraving een complete plattelandsnederzetting blootgelegd, inclusief het grootste deel van de akkers. Aan de hand van de vondsten kon ongeveer drie eeuwen plattelandsgeschiedenis worden gereconstrueerd. Zo ontstaat een goed beeld van de Romanisering. In de 1^e eeuw was deze nederzetting nog echt inheems. Aan het aardewerk kan men zien dat er van Romeinse invloeden nog geen sprake was. Op het terrein werden twee graven aangetroffen van mensen in zithouding. De contacten tussen Cananefaten en Romeinen waren in het begin puur militair van aard, waarbij de Cananefaten jonge mannen moest leveren voor gevechten. (5)

            Vanaf de tweede helft van de 1^e eeuw waren de Romeinen druk bezig met het limes-systeem, de Romeinse Rijn-Donaugrens, met forten op regelmatige afstand van elkaar. De 2^e eeuw is een periode van relatieve rust en welvaart. Dat zien wij ook in Rijswijk terug, dat maar drie kilometer van het Forum Hadriani verwijderd lag. In de 2^e eeuw werden er in deze nederzetting meerdere boerderijen gebouwd en een kleine graanschuur. Afgaande op het aardewerk, kan men een verdergaande Romanisering aannemen. Deze Romanisering zal wellicht te maken met de aanwezigheid van het Forum, waardoor handel sneller en intensiever tot stand kon komen. (6)

In het begin van de 3^e eeuw traden er ingrijpende veranderingen op in de nederzetting van de Cananefaten. De gebouwen werden verbeterd en verfraaid. Het oudste huis kreeg in de loop van de 3^e eeuw een luxer aanzien dan de rest. Bovendien werden er later in die eeuw stenen ruimtes bijgebouwd die met muurschilderingen versierd werden. In één van die ruimtes werd zelfs een hypocaustum (centrale verwarming) aangelegd, waarbij hete lucht onder de vloer en soms ook in de muren circuleerde. 

Doelen overheid: De groei van het Romeinse wereldrijk, met als gevolg de verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur in Europa; centraal staat het begrip Romanisering.

Doelen overheid: De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa; naast Romanisering staat Germanisering centraal.

Copyright © 2010 Mark Beumer