Het Derde Rijk: nog altijd in de belangstelling 

                             De tweede wereldoorlog ligt meer dan vijftig jaar achter ons , de laatste nog levende nazi's zijn hoogbejaarde tachtigers of negentigers , alle gevaar is geweken en toch blijft men publiceren over het Derde Rijk.  Het was voorbestemd om duizend jaar te worden : op deze manier komen we er misschien nog. Er gaat geen dag voorbij of ergens is er wel een krant of ander medium dat een artikel wijdt aan de holocaust, aan een executieoord in Rieme dat in 1998 zal verdwijnen, aan een zoveelste misplaatste uitspraak of veroordeling  van Le Pen  of aan het joodse goud en kunstpatrimonium , die toen in beslag werden genomen en nu voor onaangename onthullingen blijven zorgen.  De verontwaardiging blijft groot en  is misschien ook wel  wat selectief : hedendaagse oorlogsmisdadigers zoals Pol Pot , Saddam Hoessein ,  Karadzic , Milosevic e.a.  worden  quasi ongemoeid gelaten en kunnen interviews toestaan zonder dat ze opgepakt en berecht worden. Doordat  alle media ons  na een halve eeuw blijven informeren over bekende en minder bekende wandaden van de nazi's , is er  tevens een steeds groter nieuwscliënteel voor wie vele nazikopstukken en toestanden onbekend  ( dreigen te )  worden. De encyclopedie (1) van Zentner speelt daar op in , maar doet dat wel zeer grondig. De originele versie verscheen in het Duits in 1985.  In 1990 / 91 werd deze vertaald en bewerkt . Deze vertaling werd in 1997 heruitgegeven. Personen die overleden tussen 1985 en 1990 , zoals Rudolf Hess , zijn hier   dus ook dood.  Voor de jaren '90 vonden er helaas geen aanvullingen meer plaats. Dit heeft vooral voor gevolg dat de indrukwekkende bibliografie ( p. 1083 - 1103 ) veel leemtes vertoont. Bij de persoonsnamen  valt het wel mee : we constateerden alleen dat  Hermann Abs , bankier van Hitler en bestuurder bij IG Farben, in 1994 overleden is. Vermoedelijk is nog wel één of andere  minder belangrijke persoon  recentelijk  gestorven zonder media-aandacht.                  

                   Het naslagwerk bestaat voor een aanzienlijk deel uit biografieën van politici , militairen , geleerden ( Einstein , Planck , von Braun ) , acteurs en actrices ( Zarah Leander , Marlene Dietrich , Leni Riefenstahl ) , schrijvers ( Thomas Mann , Nobelprijs literatuur 1929) , filosofen ( Heidegger , Jaspers , Mandel ,  ... ) ,  musici ( Klemperer , Wagner , Walter ) , kunstenaars ( Klee , Kokoschka , Kollwitz ) , leden van de oppositie ( Pieck ,  Ulbricht ,  De Witte Roos , Edelweisspiraten ) ,  kerkelijke leiders  ( Pius XI , XII , ... ) ,   industriëlen  ( Porsche , Krupp , Thyssen , ... ) , oorlogsmisdadigers ( Ilse Koch , Bormann , Eichmann ). De beschreven personen zijn voor het merendeel Duitsers , maar ook betrokkenen uit andere landen : Pierlot , Pétain , De Gaulle , Leopold III ( die hier mild beoordeeld wordt ) , Mosley , Chamberlain ( in drievoud ) , Degrelle ( gefotografeerd met Hitler ) , Mussert , Mussolini , Franco ,  Quisling , Tiso ,  Tito , Seyss-Inquart , Charly Chaplin, Molotov , Stalin , Churchill. Bij de buitenlanders  missen we Cyriel Verschaeve , Staf De Clercq , Hendrik Elias , August Borms , Hendrik De Man : het belang van deze figuren  houdt kennelijk op aan onze grenzen.  Maar ook  Mitterrand , Deterding , Ford , Colijn , De Geer ,   Wallenberg en Honecker  ontbreken.

                     Behalve de vele personen , staan er ook vele bekende plaatsnamen in : slagvelden zoals Guernica en Stalingrad , kampen  zoals Vught en Westerbork , maar zonder Breendonk , conferentieoorden zoals Versailles , Stresa , Wannsee , Teheran , Yalta , festivals zoals Bayreuth , massamoordplekken zoals Oradour en Lidice. Een ander onderdeel zijn de typische begrippen van die tijd : Ariërverklaring, Derde Rijk , Kristallnacht , Nacht van de lange messen , Rote Kapelle , Lebensborn , Lebensunwertes Leben , huwelijksbevel , nieuwe kalender , hakenkruis , runen , jodenvervolging , tewerkstellingspolitiek , Hitlergroet , Hitlerjeugd , allerlei andere verenigingen , oorlogsmidaden , propagandamethodes , SA , SS , medische proeven , Endlösung ,  Lend and Lease Act , Morgenthauplan , denazificatie , bezettingszones.

                    Verder beschrijven de auteurs ook het schoolsysteem, kunst en literatuur, sport, opvoeding, waarden, taken van de vrouw, postzegels, psychiatrie,  houding van kerken en kloosterorden, de harde aanpak van de jezuïeten, ca. 25 mislukte aanslagenop Hitler, steun van het bedrijfsleven, concordaten en verdragen,  de bestraffing van Duitsland na de oorlog.  

                   De teksten worden afgewisseld met meer dan 1.200  foto's en karikaturen en met leerrijke tabellen  zoals het overzicht van de Weimarregeringen , van de  toenmalige  Adolf Hitler-straten en pleinen , de bekendste emigranten , de graden in leger , politie , SS , SA . Elk aspect van het dagelijks leven tijdens het Hitler-tijdperk  krijgt zo zijn deel.

                    Het boek eindigt met een indrukwekkende bibliografie , die  men , zoals gezegd, had mogen actualiseren.  De index ( 1105 - 1150 )  is al even imponerend ; hij bevat  alle relevante termen  en persoonsnamen , die geen eigen lemma hebben en die ondergebracht zijn bij de ruim 3.000  belangrijkere namen van personen of zaken.

                    In omvang , grondigheid en visuele afwerking  overtreft het de bescheidenere en soberdere  "Who's Who in Nazi Germany" ( 2 ) en  "Who's Who in World War II " ( 3 ), die  wel handiger zijn in het gebruik.   Bij Zentner  mag je terecht spreken van een  "encyclopedie". Hoewel het  lexicon  bedoeld is als naslagwerk , kun je er uren geboeid in zitten lezen : de vlotte schrijftrant en de vele illustraties staan daar borg voor. Eén aanmerking : dit standaardwerk van bijna 3 kg  verdiende een steviger omslag : met deze slappe paperbackkaft kun je het nauwelijks rechtop zetten ;  vele  zwart-wit foto's zijn erg mat en van vooroorlogse kwaliteit.

REFERENTIES:

1   Christian ZENTNER -   Friedemann  BEDüRFTIG, The Encyclopedia  of the Third Reich. Vertaling van: Das  Grosse Lexikon  des Dritten Reiches. Uitg. Südwest Verlag , München , 1985. Uitgeverij  Da Capo Press , New York , 1997. Importeur : Nilsson & Lamm , Wheesp. 1150 p. ; foto's , bibliografie , register ; $ 50 /  fl. 113,84.   ISBN  0 - 306 - 807 93 - 9 .

2     Robert S. WISTRICH,  Who's Who in Nazi Germany. Uitg. Routledge , London , 1995.   Importeur : Nilsson & Lamm , Wheesp. 296 p.;  £ 11 ; ISBN 0 - 415 - 11888 - 3. 

3     John KEEGAN, Who's Who in World War II. Uitg. Routledge , London , 1978 , 1° ; 1995 , 3° druk. 182 p. ; £ 11 ; ISBN 0 - 415 - 11889 - 1 .

januari 1998