Community Geschiedenis Histoforum
Martin Gilbert, 1916. De dramatische veldslag aan de Somme
Britse historici hebben verreweg het grootste aandeel in de stroom publicaties over de Eerste Wereldoorlog. Martin Gilbert schreef in 1994 The First World War. Vorig jaar, op de negentigste verjaardag van de Slag bij de Somme, zoemde hij in op het jaar 1916. Het is een relaas over een van de meest dramatische veldslagen in de Grote Oorlog. Op 1 juli, de eerste dag van het offensief, de ‘Big Push’ die de Britten diep achter de Duitse linies had moeten brengen, sneuvelden er 19.240 van hen, en raakten er ruim 36.000 gewond. Ondanks een langdurig bombardement bleken de Duitse stellingen, met name de schuilkelders, nog intact. Toen vijf maanden later de wapens zwegen, waren er aan de Somme in totaal meer dan 600.000 soldaten gesneuveld. De Britten hadden slechts enkele kilometers terreinwinst geboekt, ondanks de inzet van het nieuwe wapen, de tank. De ‘Somme’ figureert in ons collectieve geheugen als hét symbool van de zinloze verkwisting van jonge mannenlevens waar de Eerste Wereldoorlog patent op heeft. De Britse opperbevelhebber Haig was na afloop niet ontevreden. Hij hield er de titel graaf en (omgerekend) een bedrag van 5 miljoen euro aan over. Al werd Haigs doel dan bij lange niet gehaald, Gilbert houdt vol dat de slag toch enige zin had. Duitse troepen moesten weggehaald worden voor Verdun, zodat de Fransen daar konden standhouden. Bovendien kregen de Russen even lucht. De Duitse militaire kracht was zodanig verzwakt dat de legerleiding in februari 1917 besloot tot de onbeperkte duikbotenoorlog; hiermee haalde zij zich de oorlogsverklaring van de Verenigde Staten op de hals, en zoals we weten zou de Amerikaanse deelname aan de strijd in 1918 van doorslaggevende betekenis zijn.
Wel jammer dat Gilbert vrijwel uitsluitend focust
op zijn land- en gemenebestgenoten. De Franse bijdrage is een slechts
side-show, en Duitsers zijn sowieso ‘de vijand’. Gilbert beschikt over
een pen die vaardig genoeg is om de navrante feiten rond de slag te
beschrijven. Hoe bij een fluitsignaal de jongens met 30 kilo bagage de
ladders opklimmen om dan te worden neergemaaid ‘als gras in de wei’. Hoe
er geen genade geldt voor gewonde vijanden: ‘de enige goede Mof is een
dode Mof’. Hoe menig soldaat gek wordt van het trommelvuur, en shell
shock als nieuwe soldatenziekte wordt ontdekt. Hoe de
ambulancetreinen die de gewonden naar hospitalen brengen, binnen de
kortste keren vol zitten; hoe alle motorvoertuigen in de modder blijven
steken. En permanent heerst er de ondraaglijke stank van halfvergane
lijken, en hangen flarden gas boven de granaattrechters. De angstige
dagboekfragmenten van soldaten die telkens korte tijd later blijken te
sneuvelen, zijn ontroerend om te lezen. Een van de overlevers is
J.R.R.Tolkien, de latere auteur van The Lord of the Rings: de
Dode Moerassen in dit boek (kleverige modder, afschuwelijke stank, dode
gezichten onder het wateroppervlak) zijn geïnspireerd op de Somme in
oktober 1916.
Jan van Oudheusden
Martin Gilbert, 1916. De dramatische veldslag
aan de Somme (uitg. Balans: Amsterdam 2006), 207 blz., prijs
€ 17,50.
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum
© Albert van der Kaap, Enschede
1998-2008.