Dat nooit meer

Chris van der Heijden, Dat nooit meer. De nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Nederland (uitg. Contact, Amsterdam/Antwerpen 2011), 928 blz., prijs € 69,95.

Het proefschrift ‘Dat nooit meer’ dat historicus Chris van der Heijden onlangs aan de Universiteit van Amsterdam verdedigde, gaat over de verwerking van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. In 2001 publiceerde de auteur ‘Grijs verleden’ waarin hij aandacht vroeg voor het gecompliceerde middengebied tussen ‘goede’ en ‘foute’ landgenoten: aanpassing, zelfbehoud en lafheid waren onderbelichte factoren. In zijn nieuwe boek trekt de auteur de lijn door. Het is een overzicht van hoe tussen 1945 en 2010 op de oorlog is teruggekeken in de vorm van monumenten, geschiedschrijving, romans, films, dagboeken en herinneringen. Veel affaires (o.a. Aantjes, Menten) passeren de revue, evenals de reacties en commotie na verschijnen van diverse delen van het standaardwerk van L. de Jong. Van der Heijden onderscheidt 4 periodes: eerst onvrede; daarna pijnlijk zwijgen; na 1960 (begin tv-tijdperk) luidruchtige affaires en publicaties; na 1980 een tijd waarin de ‘oorlogsgeneratie’ (Mulisch e.a.) het debat domineerde en de shoah het hoofdthema werd. Doorwrochte studie van het vergruizend beeld van ’40-’45.

Jan van Oudheusden