Asics

MSICS

Bij de Marathon van Rotterdam op die zonnige zondag 13 april heb je ze als het goed is voorbij zien komen: hardloopschoenen van het merk MSICS, spreek uit [msikz]. Misschien heb je er niet bij stilgestaan, maar MSICS is de afkorting van het Latijnse spreekwoord Mens Sana in Corpore Sano. Bekt zó lekker, die naam, dat je 'm vanzelf onthoudt - toch?

Inderdaad, je hebt gelijk, geen succes bij het uitspreken met al die medeklinkers. Maar daar wist het reclamebureau wel iets op. Mens (geest) zal in het Latijn toch wel een synoniem hebben? Bijvoorbeeld Anima?
En zo werd de naam van het sportmerk ASICS geboren. Gewoon Latijn dus, niks Japans of Amerikaans.

De bedenker van Mens Sana in Corpore Sano (een gezonde geest in een gezond lichaam) is de Romeinse dichter Juvenalis. Juvenalis leefde in de eerste eeuw na Christus in Rome en hij is als dichter een heerlijke knorrepot, die geen doekjes windt om zijn bezwaren tegen het leven in Rome onder met name de keizers Nero en Domitianus. Wie nog dacht dat het in die tijd leuk of aangenaam was om in Rome te leven, moet Juvenalis maar eens lezen: er was niks maar dan ook niks aan.

Juvenalis giet zijn ergernissen in een vrij nieuwe literaire vorm, de satire. Een satire is een gedicht met een spottende, vaak sarcastische ondertoon. Er wordt wel gezegd dat de term satire afkomstig is van het Griekse woord satyr, want ook dat mythologische wezen, een akelig harig kereltje, vriendje van de wijngod Dionysos, met bokkenstaart en bokkenpoten, stond bekend als ondeugend en pesterig.

Toch komt de satire waarschijnlijk niet van satyr, maar van de Latijnse term satura lanx, een gevarieerd opgemaakte schaal (lanx) gevuld met allerlei soorten fruit. Zo is ook de satire van oorsprong een cabareteske mengelmoes van vaak maatschappijkritische verhalen in proza of in dichtvorm.

Om je een idee te geven van Juvenalis' schrijfstijl zie je hier een paar regels uit zijn derde Satire, waarin hij de drukte in de Romeinse straten beschrijft. Daarmee vergeleken is het centrum van Rotterdam een rustig wandelpark!

Als een rijke man voor zaken de deur uit moet, dan laat hij zich vervoeren in een draagstoel. Eerbiedig wijkt de menigte gewone stervelingen uiteen en statig glijdt hij als het ware over de hoofden heen, als een schip op de golven. Veilig zit hij opgesloten in zijn draagstoel, waar hij rustig kan lezen, schrijven of zelfs slapen...

Ik heb evenveel haast als hij, maar de massa voor mij uit verspert me de weg, de massa achter mij duwt en dringt en stompt me in de nieren. Eentje geeft me een elleboogstoot in mijn zij, een ander botst hard tegen me aan met een plank, een derde verkoopt me een fikse lel tegen mijn kop met een balk en voordat ik daarvan bekomen ben, ben ik half versuft tegen een door iemand meegezeuld vat opgeknald.
En aan de onderkant van mijn lichaam vergaat het me al niet veel beter: mijn benen zitten onder de modder, mijn voeten lijken wel het doelwit van alle schoenen in de buurt en een passerende soldaat blijft met een roestige spijker van zijn soldatenlaars in mijn teen vasthangen.
En als nu eens de as zou breken van een van die reuzenwagens, die volgeladen zijn met enorme blokken marmer, en als de lading nu eens op de voorbijgangers zou terechtkomen, kun jij je dan voorstellen wat er van die platgesmeerde lichamen overblijft? Zou jij de armen en de benen nog uit elkaar kunnen houden?

Wil je verder lezen, koop dan bijvoorbeeld de uitstekende vertaling van mevrouw M. d'Hane-Scheltema (2006) voor slechts € 12,50, gewoon bij Bruna te koop.

De woorden Mens Sana in Corpore Sano komen we tegen in Juvenalis' tiende Satire, vers 356, bijna aan het einde van het gedicht. Als je het vers leest in de context waarin Juvenalis het plaatst, is het een onderdeel van een opsomming van wat mensen in het leven het liefst zouden moeten wensen.

Veel dingen waar mensen tot de goden om bidden, zegt Juvenalis, zijn onzinnig of soms zelfs schadelijk. Wie met een tas vol zilver door nachtelijk Rome loopt, krijgt een mes tussen zijn ribben, maar de reiziger die geen cent bij zich heeft, 'fluit een vrolijk deuntje in het gezicht van de straatrovers'.
En iedereen wil maar graag oud worden, maar waarom toch eigenlijk, als je al die gerimpelde koppen van oude mensen ziet, hun tandenloze gesabbel, al die ziektes die ze hebben, hun dove oren en hun bijziende oogjes - wie wil dat nou?
En al die mensen die bidden om kinderen - nou, Juvenalis zal wel eens vertellen wat een ellende die met zich meebrengen, kinderen...

Is er dan niets waar mensen om kunnen bidden? - Als je het mij vraagt, laat dan aan de goden over om te zorgen voor wat goed voor ons is. Want in plaats van wat we leuk vinden, geven zij ons wat voor ons het beste is.
Nou ja, als je dan toch per se iets wilt afsmeken en op de altaren wilt offeren met de ingewanden van een wit biggetje, bid dan om een gezonde geest in een gezond lichaam.

Tegenwoordig worden er verschillende interpretaties aan de uitspraak van Juvenalis gegeven: de ironische, dat het prettig zou zijn als er in dat gezonde lichaam nu ook eens een gezond verstand zat; of dat een gezonde geest alleen kan huizen in een lichaam waar heel goed voor gezorgd wordt. De meest voorkomende interpretatie is wel dat men moet streven naar een gezond evenwicht tussen lichaam en geest, en die komt waarschijnlijk aardig dichtbij wat Juvenalis bedoelde.