DIE WEISSE ROSE  4                 voor de docent

In het boek 'Die Weisse Rose' beschrijft Inge Scholl hoe haar broer Hans en haar zuster Sophie aanvankelijk onder de indruk waren van Hitler en het nationaal-socialisme. Langzamerhand ontstond er bij hen twijfel en ging hun enthousiasme over in afkeer. Beiden raakten tenslotte betrokken bij het verzet tegen Hitler. Samen met een aantal andere studenten vormden zij de verzetsgroep 'Die Weisse Rose', die op de universiteit in M�nchen pamfletten uitdeelde.

Aan de hand van fragmenten uit dit boek ga je op zoek naar een antwoord op de vraag waarom de Scholls eerst enthousiast over Hitler waren, vervolgens steeds meer twijfels kregen en uiteindelijk fervente tegenstanders van hem werden. Daarna ga je de gevonden gegevens toetsen aan ander bronnenmateriaal.          

Klik hier als je de bronnen wilt downloaden in een Word versie.                                    

In de vierde serie opdrachten gaan we onderzoeken of andere bronnen de oorzaken, die door Inge Scholl en haar vader werden genoemd, bevestigen of ontkennen.

Als je de opdrachten van Die Weisse Rose 1 t/m 4 af hebt verwerk je alle gegevens in een eindverslag. Aan welke eisen het eindverslag moet voldoen kun je lezen in Die Weisse Rose 5

Gebruik voor het maken van deze opdrachten de bronnen A t/m G

1. Maak een lijngrafiek van de werkloosheidscijfers (indexcijfers) in Duitsland tussen 1919-1939. Gebruik de gegevens van Bron A (maak de grafiek eventueel in excel, als je niet precies weet hoe dat moet, klik dan hier )
2. Maak een lijngrafiek van het percentage stemmen van de NSDAP van 1924 - 1933. Gebruik de gegevens van Bron B. (maak de grafiek eventueel in excel)
3. Voor wie is volgens Bron C Hitler de laatste hoop?
4. Bestaat er, volgens de bronnen A, B en C een verband tussen de werkloosheidscijfers en het percentage stemmen dat de NSDAP behaalde?
5. Is de voorspelling op het affiche van de sociaal- democraten (Bron D) uitgekomen? Gebruik in je antwoord gegevens uit bron A.
6. Noem een reden waarom het affiche (Bron D) niet gemaakt kan zijn na 1933?
7. Welke oorzaak voor de opkomst van Hitler die in bron H wordt genoemd, wordt door bronnen A t/m D ondersteund?

Bronnen E, F en G hebben betrekking op propagandaredes van Hitler. Bij hun propaganda maakten de nationaal-socialisten gebruik van verschillende technieken, bijvoorbeeld:

	Overdrijving en leugens. In de toespraken namen de nationaal-socialisten het niet zo nauw met de waarheid.
	Massale meerderheid. Zij wekten de indruk dat een grote meerderheid van het volk achter hun idee�n stond. Je bent dus niet goed wijs als je niet meedoet.
	Vereenvoudiging. Men gebruikt graag korte, krachtige slogans en leuzen.
	Zondebokken. Men wijst een bepaalde groep aan die overal de schuld van krijgt.
	Inspelen op gevoelens. Men speelt in op de angst bij mensen en op hun vooroordelen.

8. Welke technieken herken je in bron E? Illustreer je antwoord telkens met een kort citaat uit de tekst.
9. De auteur van bron E staat niet objectief tegenover Hitler en het nationaal-socialisme. Maak dat met een voorbeeld uit de tekst duidelijk.
10. Was Hitler een succesvol redenaar? Licht je antwoord toe met gegevens uit de teksten.
11. Op welke manier werd het publiek dat in bron F op de toespraak van Hitler wachtte voor de gek gehouden?
12. Met welk doel werd het publiek misleid?
13. Het kopje boven bron G 'De greep op de jeugd' had ook kunnen luiden 'indoctrinatie' (hersenspoeling). Licht dat toe.
14. Van welke passage uit bron I is bron G een treffende illustratie?

Bron A
Bron B
Bron C
Bron D
Bron E
Bron F
Bron G
Bron H
Bron I

BRON A

Aantal werklozen in Duitsland 1929-1939  

Zie ook Arbeitslose 1921-1939 

[naar boven]

BRON B

Zetelverdeling na  de verkiezingen voor het Duitse parlement 1924 - 1933

SPD           Sociaal-Democratische partij van Duitsland
ZP/BVP      Centrumpartij/Beierse Volkspartij
DDP           Duitse Democratische partij
DVP           Duitse Volkspartij
DNVP         Duits-Nationale Volkspartij
KPD           Communistische Partij van Duitsland
NSDAP       Nationaal-Socialistische Duitse Arbeiders Partij

Zie ook http://www.gonschior.de/weimar/Deutschland/index.htm voor meer informatie over verkiezingen in Duitsland ten tijde van de republiek van Weimar. Klik op Deutsches Reich en Reichstag.

[naar boven]

BRON C

Een Duits verkiezingsaffiche Een verkiezingsaffiche uit
uit 1932.

'Hitler, onze laatste hoop.'

[naar boven]

BRON D

Een Duits verkiezingsaffiche uit juli 1932.

Ik beloof alles en hou me er totaal niet aan.'
'Die mag niet regeren, stem op de Sociaal-
Democraten, lijst 1.'

[naar boven]

BRON E
Massa-regie
Nieuwe rijksdagverkiezingen. Weer vliegt Hitler Duitsland af. De intelligente Goebbels voert een geraffineerde massa-regie: "De reusachtige sporthal is tot de laatste staanplaats bezet. Opzwepende marsritmen hameren op de massa. Overal spandoeken met rode leuzen: 'Deutschland erwache!' Tussen de hakenkruisvlaggen achter het podium een benauwend groot portret van Hitler. Het middenpad van de hal is afgezet door de SA.
Plotseling breekt de marsmuziek af. De stilte brengt de massa in een enerverende spanning. Gerucht voor in de hal, ge�lektriseerd springen de duizenden op, rekken de halzen. Vaandels en standaards, bronzen adelaars in eikenloof. De muziek zet weer in. Dreunend marcheert de 'Fahnen-companie' de zaal binnen. De ritus is 100 maal gerepeteerd, altijd heeft zij hetzelfde massa-psychologische effect.
De muziek zwijgt weer. Zacht gefluister in de mensenzee, de zenuwen zijn tot het uiterste gespannen. De enkeling is tot atoom van de massa geworden. Een vonk is genoeg. Schetterende fanfaren zetten de Badenweiler-mars in. De menigte haalt diep adem, een schreeuw uit 10.000 monden: "Heil Hitler!" De mannen heffen de armen, meisjes en vrouwen snikken, krijsen, klimmen op stoelen, Heil Hitler.
Daar komt Rijksleider-SS Himmler met zijn wezenloos gezicht, dr. Ley met zijn dronke-
mansbakkes, de dikke Goering, de hogere SA-leiders in de flonkering van uniformen en
ridderorden. En daartussen de F�hrer in een gewoon colbertje. Hij is de man uit het volk."
Door het golvend gejuich loopt Hitler naar het podium. Een partijleider leidt hem in. Eerst wat gemoedelijke opmerkingen in het algemeen, dan sarcastische toespelingen op het internationale kapitaal en plotseling de vraag 'Wat is aansprakelijk voor de schuld van onze ellende?'
Spreekkoor: - "Het systeem." (Van de democratische republiek.)
"Wie staan achter het systeem?"
- "De Joden!"
"Wat is Adolf Hitler voor ons?"
- "Een geloof!"
"Wat nog meer?"
- "Een laatste hoop!"
"En wat verder?"
- "Onze leider!"
Bazuingeschetter, stormen van gejuich.
Hitler spreekt het liefst in de na-avond. Tussen negen en tien, is gebleken, zijn de mensen het meest voor de suggestie van het woord ontvankelijk. Hij staat op. Een armgebaar en ieder zwijgt. De stem rauw, maar indringend:
"Volksgenoten. Mijn wil dat moet u aller belijdenis zijn. Mij geloof is mij - evenals u - alles op deze wereld. Het hoogste echter dat mij God op deze wereld gegeven heeft dat is mijn volk. Daarin rust mijn geloof. Dat dien ik met mijn wil en voor het volk geef ik mijn leven."
Hitler kent alle wegen der volksmisleiding: de steeds weer herhaalde, pathetisch klinkende zinnen, nauwelijks iets nieuws, iets grijpbaars, alleen de magische werking van het rollende woord. Deze mensen zijn bereid blind geleid te worden, tegen iedereen en tegen alles.

[naar boven]

BRON F
Achter de fa�ade
Een Amerikaans journalist keek achter de fa�ade: "Ik had de opdracht gekregen Hitlers propagandacampagne in het Rijnland te verslaan en dus volgde ik hem, samen met 50 � 60 andere buitenlandse correspondenten. Op een avond kwamen wij om half zeven 's avonds in Bonn aan. De F�hrer en zijn gevolg gingen naar een hotel om te dineren.
Ik ging naar de zaal waar hij die avond spreken zou. De zaal was tjokvol. Een orkest op podium speelde Der gute Kamerad en Heil dir im Siegerkranz en andere vaderlandse liederen. Nadat ik ongeveer drie kwartier gewacht had, beklom een kaalhoofdige nazi het spreekgestoelte en kondigde aan dat de F�hrer was opgehouden door een onweersbui die zich boven de Rijn ontlastte. Hij vroeg het publiek nog een beetje geduld te hebben en het orkest begon onder algemeen enthousiasme Die Wacht am Rhein te spelen.
Toen nog een half uur voorbij was gegaan en de F�hrer nog niet verschenen, beklom dezelfde nazi het podium weer en schreeuwde dat, hoewel het onweer nog erger was geworden, Hitler juist vanuit een dorpje aan de Rijn opgebeld had dat hij binnen een half uur aanwezig zou zijn. "Hij komt," schreeuwde de aankondiger, "door de storm. Nooit stelt hij ons teleur." Weer speelde het orkest van de trouwe wapenbroeder en de mensen stonden op.
Toen er zo eindelijk een stemming van koortsachtige verwachting gewekt was, kwam, gehuld in bruine regenjas, de F�hrer, die al die tijd aan de overkant van de straat met zijn vrienden had zitten praten, binnen. Van top tot teen met water bespat. De menigte raakte door het dolle heen en 'besiegheilde' de stramme F�hrer wel vijf minuten lang. Een man van middelbare leeftijd op de eerste rij, dicht bij de perstafel, wreef de tranen uit zijn ogen en zei mij: "Alles tut er f�r das deutsche Volk."

[naar boven]

BRON G
De greep op de jeugd
In een rede, gehouden in 1938, sprak Hitler over de greep van het nationaal-socialisme op de Duitse jeugd.
'Deze jeugd, die leert immers niet anders dan Duits denken, Duits handelen en als deze knapen als tienjarigen in onze organisatie komen en daar vaak pas voor het eerst een frisse neus halen, dan gaan ze vier jaar later van het Jungvolk naar de Hitlerjugend over en daar houden we ze weer vier jaar. En dan geven we ze zeker niet terug in handen van onze oude klassen- en standenouders (gelach), maar nemen ze direct in de partij op, in het 'Arbeitsfront', de SA of de SS, het NSKK enzovoort. En als ze daar twee jaar, of anderhalf jaar zijn en nog geen complete nationaal-socialisten zijn geworden (gelach), dan gaan ze in de arbeidsdienst en worden daar weer zes of zeven maanden geslepen, alles met ��n symbool, de Duitse spade. En wat er dan na zes of zeven maanden nog van klassebewustzijn of standenwaan over mocht zijn, dat wordt door de Wehrmacht twee jaar lang voor verdere behandeling overgenomen (bijval) en als ze na twee, drie of vier jaar terugkeren, nemen we ze direct weer in de SA, de SS enzovoort. Ze komen hun hele leven niet meer vrij.'

[naar boven]

BRON H

�Wie aber war es m�glich, dag in unserem Volke so etwas an die Regierung kommen konnte?��In einer Zeit grosser Not�, so erkl�rte uns der Vater, �kommt allerlei nach oben. Schaut, welche Zeiten wir durchzustehen hatten: zuerst den Krieg, dann die Schwierigkeiten der Nachkriegszeit, Inflation und grosse Armut. Darauf Arbeitslosigkeit. Wenn dem Menschen erst die nackte Existenz untergraben ist und er die Zukunft nur noch wie eine graue, undurchdringliche Wand sieht - dann h�rt er auf Versprechungen und Verlockungen, ohne zu fragen, wer sie macht.��Aber Hitler hat ja sein Versprechen, die Arbeitslosigkeit zu beseitigen, gehalten!��Das bestreitet auch niemand. Aber fragt nicht, wie! Die Kriegsindustrie hat er angekurbelt, Kasernen werden gebaut ... Wisst ihr, wo das endet? . . . Er h�tte es selbst auf dem Wege �ber die Friedensindustrie schaffen k�nnen, die Arbeitslosigkeit zu beseitigen -in der Diktatur ist das leicht genug zu erreichen. Aber wir sind doch kein Vieh, das mit einer vollen Futterkrippe allein zufrieden ist. Die materielle Sicherheit allein wird nie gen�gen, uns gl�cklich zu machen. Wir sind doch Menschen, die ihre freie Meinung, lhren eigenen Glauben haben. Eine Regierung, die an diese Dinge r�hrt, hat keinen Funken Ehrfurcht mehr vor dem Menschen. Das aber ist das erste, was wir von ihr verlangen m�ssen.�Auf einem weiten Fr�hlingsspaziergang hatte sich dieses Gespr�ch zwischen dem Vater und uns ent- sponnen. Und wir hatten uns wieder einmal alle Fragen und Zwelfel gr�ndlich vom Herzen geredet.�Ich m�chte nur, dass ihr gerad und frei durchs Leben geht, wenn es auch schwer ist�, hatte der Vater noch gesagt.

[naar boven]

BRON I

De leden van 'Die Weisse Rose' verspreidden regelmatig pamfletten. Dit is het laatste.
Medestudenten!

Kommilitonen! Kommilitoninnen!

Ersch�ttert steht unser Volk vor den, Untergang der m�nner von Stalingrad. Dreihundertdreissigtausend deutsche M�nner hat die geniale Strategie des Weltkriegsgefreiten sinn- und verantwortungslos in Tod und Verderben gehetzt. Fiihrer, wir danken dir!

Es g�rt im deutschen Volk: Wollen wir weiter einem Dilettanten das Schicksal unserer Armeen anvertrauen? Wollen wir den niedrigsten Machtinstinkten einer Parteiclique den Rest unserer deutschen Jugend opfern? Nimmermehr! Der Tag der Abrechnung ist gekommen, der Abrechnung der deutschen Jugend mit der verabscheuungsw�rdigsten Tyrannis, die unser Volk je erduldet hat. Im Namen des ganzen deutschen Volkes fordern wir vom Staat Adolf Hitlers die pers�nliche Freiheit, das kostbarste Gut der Deutschen zur�ck, um das er uns in der erb�rmlichsten Weise betrogen.  

In einem Staat r�cksichtsloser Knebelung jeder freien Meinungs�usserung sind wir aufgewachsen. HJ, SA und SS haben uns in den fruchtbarsten Bildungsjahren unseres Lebens zu uniformieren, zu revolutionieren, zu narkotisieren versucht. �Weltanschauliche Schulung� hiess die ver�chtliche Methode, das aufkeimende Selbstdenken und Selbstwerten in einem Nebel leerer Phrasen zu ersticken. ....

Freiheit und Ehre! Zehn lange jahre haben Hitler und seine Genossen die beiden herrlichen deutschen Worte bis zum Ekel ausgequetscht, abgedroschen, verdreht, wie es nur Dilettanten verm�gen, die die h�chsten Werte einer Nation vor die S�ue werfen. Was ihnen Freiheit und Ehre gilt, das haben sie in zehnjahren der Zerst�rung aller materiellen und geistigen Freiheit, aller sittlichen Substanz im deutschen Volk genugsam gezeigt. Auch dem d�mmsten Deutschen hat das furchtbare Blutbad die Augen ge�ffnet, das sie im Namen von Freiheit und Ehre der deutschen Nation in ganz Europa angerichtet haben und t�glich neu anrichten. Der deutsche Name bleibt f�r immer gesch�ndet, wenn nicht die deutsche jugend endlich aufsteht, r�cht und s�hnt zugleich, ihre Peiniger zerschmettert und ein neues geistiges Europa aufrichtet. Studentinnen! Studenten! Auf uns sieht das deutsche Volk! ...

Unser Volk steht im Aufbruch gegen die Verknechtung Europas durch den Nationalsozialismus, im neuen gl�ubigen Durchbruch von Freiheit und Ehre.

[naar boven]

� 2001 Albert van der Kaap, Enschede. Alle rechten voorbehouden.