Israël / Palestina. Tweespraak over oorzaken en oplossingen

Jef Abbeel

Vanaf ca. 2.000 v.C. woonden er Joden in hun huidig gebied en zij waren de eerste monotheïsten.
Geweld was er vanaf het begin: Kaïn vermoordde Abel, koning David stuurde een generaal naar de frontlinie om zich zijn mooie vrouw toe te eigenen. Koning Salomon had 700 vrouwen en 300 bijvrouwen: het uitverkoren volk gedroeg zich dus niet zoals het paste.

De verdrijvingen van de Joden waren een gevolg van hun monotheïsme en van de gunstige ligging van hun land. Maar tussen de deportaties van 70 en 135 n.C. en de oprichting van de staat Israël in 1948 woonden er permanent Joden in de regio Palestina.

Op het einde van de 4de eeuw werd het Christendom staatsgodsdienst in het Romeinse Rijk. Joden erkenden Christus niet als de Messias en werden beschuldigd van godsmoord. Hun verdrijving was dus een teken van God. Maar men had ze nodig om geld te lenen. Behalve handelaar, was dat het enige beroep dat ze mochten uitoefenen.

Het religieus en economisch gemotiveerde anti-judaïsme met vervolgingen en slachtpartijen begon in 1096 in de Rijnvallei door de Kruisvaarders. Bij hen zaten ook veel huursoldaten die zichzelf betaalden met het plunderen van niet-Christenen. In de 14de eeuw werd de pest toegeschreven aan de Joden, die zogezegd de rivieren hadden vergiftigd. Ze kregen verplichte symbolen: een rode of gele lap, een hoed, een schijfje.

Met de Verlichting en de Franse Revolutie ontstond een nieuw soort antisemitisme, dat erger was dan het christelijke van daarvoor. In de 19de eeuw speelden Joden een grote rol in de wetenschappen en in geldzaken. Maar in 1897 verscheen het pamflet ‘Protocollen van Sion”: de Joden zouden de christelijke maatschappij willen vervangen door een Joodse wereldheerschappij. Het is vandaag nog te koop in de Arabische landen. Henry Ford liet een Engelstalige versie uitgeven, met een voorwoord door Churchill.

In 1894 werd Dreyfus, Jood uit de Elzas, kapitein in het Franse leger, veroordeeld tot levenslange ballingschap wegens ‘spionage voor het Duitse Rijk’. Hoewel de echte verrader, commandant Ferdinand Walsin Esterhazy, al in 1896 bekend was, werd Dreyfus pas in 1906 vrijgesproken. Deze affaire bracht Herzl tot zijn zionisme: een eigen staat stichten nabij de berg Sion in Jeruzalem. Vandaar zijn boek ‘Der Judenstaat’ (1896).

Het woord ‘Antisemitismus’ werd rond 1900 uitgevonden door de Duitse anti-Joodse journalist Wilhelm Marr. In Frankrijk was Edouard Dumont toen de bekendste anti-Joodse publicist.
De eerste migratie naar Palestina was toen al gebeurd: in 1878, door Russische Joden uit Odessa. De eerste kibboets dateert uit 1909.

De 1ste W.O. zorgde voor een stroomversnelling: Sykes(Engeland) en Picot (Frankrijk) verdeelden in 1916 het Midden-Oosten onder Engeland en Frankrijk. Palestina ging naar Engeland. In 1917 beloofde de Britse minister Balfour aan Weizmann, voorzitter van de Zionistische Organisatie, een ‘Nationaal Tehuis’ in Palestina. Churchill bevestigde dit in 1922. Tussen 1914 en 1948 vond de tweede migratiegolf plaats, veel groter dan die van 1878. De meeste immigranten kwamen uit Oost-Europa en Duitsland. Vanaf de jaren 20 was er gewapend Arabisch verzet o.l.v. de moefti van Jeruzalem tegen de zionisten, met o.a. een bloedbad van 130 doden in 1929 en een algemene staking in 1936.
Vanaf 1939 beperkten de Britten de Joodse immigratie.

De Holocaust bevorderde de verdeling van Palestina. Hoewel Stalin een fervent antisemiet was, hoopte hij dat het linkse Israël de kant van de SU zou kiezen. De SU keurde in november 1947 als eerste het verdelingsplan goed. Kort daarna ontketende Stalin wel een moorddadige antisemitische campagne.

Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog van 1947-1948 streden twee Joodse groepen tegen elkaar: de Irgoen van Begin tegen de Haganah van Ben-Goerion. Op 14 mei 1948 liep het mandaat van Engeland af en verklaarde Ben-Goerion de onafhankelijkheid van Israël. De Arabische landen en de Palestijnen weigerden die te erkennen, hoewel ze de helft van het land kregen. Vijf Arabische landen vielen Israël aan, dat zelf nog geen leger had, maar zonder succes, behalve dat er 6.000 Israëlische doden vielen of 1% van de bevolking.

0,7 à 0,8 miljoen Joden werden verdreven uit Arabische landen en kwamen berooid naar Israël. Ze namen de plaats in van de ca. 750.000 Palestijnen, die verdreven of gevlucht waren. Abicht noemt het, zoals Ilan Pappe, een geplande etnische zuivering, Gantman zegt dat het niet gepland was. Het is ook mogelijk dat ze vluchtten uit angst voor de Joden en omdat de Arabische leiders hen aanspoorden om tijdelijk te vertrekken: dan hadden zij de handen vrij om oorlog te voeren.
De Palestijnen noemen het Al-Naqba, de Nakba of de catastrofe. Zo ontstond het Palestijnse vluchtelingenprobleem, dat niet opgelost raakte. Israël leeft sindsdien in een permanente oorlogsdreiging. Vandaar de legerdienst van 3 jaar voor de jongens en 2 jaar voor de meisjes.
In de jaren 50 waren er veel terreuraanvallen en ook de Suezcrisis, die hier niet vermeld wordt.
In 1964 werd de PLO opgericht om de Palestijnen te bevrijden en een einde te maken aan de staat Israël. Dit gebeurde via guerrilla-aanvallen vanuit kampen in Jordanië.

In 1967 brak de Zesdaagse Oorlog uit, nadat Nasser de Golf van Akaba had afgesloten, de blauwhelmen verplicht had de Sinaï te verlaten en plaats te maken voor Egyptische tanks en een militair akkoord met Syrië had gesloten. Israël viel aan en versloeg in 6 dagen de legers van Egypte, Syrië en Jordanië. Het veroverde de Sinaï, Gaza, de Westelijke Jordaanoever en de Golan. Deze keer gingen de Palestijnen niet op de vlucht. VN-resolutie 242 van november 1967 vroeg dat Israël zich zou terugtrekken uit (de) bezette gebieden: met ‘de’ in het Frans, zonder ‘de’ in het Engels. De Engelse tekst werd goedgekeurd. Er stond niet in dat de vluchtelingen mochten terugkeren.
In september 1970 verdreef Jordanië de PLO naar Libanon. Er kwamen vliegtuigkapingen en aanvallen op Joden wereldwijd, o.a. in Antwerpen in 1980 en 1981. Toch werd Arafat overal onthaald als vredesduif.

Op 6 oktober 1973 vielen Egypte en Syrië tegelijk Israël aan. Er vielen 2.838 Israëlische doden en 8.800 gewonden. Bij de Arabieren sneuvelden er 8.500. De Arabische landen hanteerden de eerste keer het oliewapen.
In 1978/1979 kwam er in Camp David vrede tussen Israël en Egypte, dat de Sinaï terugkreeg. Maar in 1981 werd Sadat vermoord.
In 1976 bombardeerde Syrië het PLO-kamp Tel al-Zataar met 1.000 doden als gevolg. In 1982 werd een bloedbad aangericht in de kampen Sabra en Chatila en werd de PLO uit Libanon verdreven naar Tunis. In Israël ontstond toen ‘Vrede Nu’.

In 1987 brak de 1ste Intifadah (Volksopstand) los, nadat een Israëlische jeep inreed op een begrafenisstoet. De opstand duurde vier jaar. Er vielen 1.000 Palestijnse doden en enkele Israëlische.
Dan kwam Hamas op het toneel: ze willen van heel Palestina een islamitische staat maken via een heilige oorlog.
In de Golfoorlog van 1990-1991 kozen de Palestijnen de kant van Irak. Gevolg: ze werden verdreven uit Koeweit en het inkomen op de Westoever en Gaza daalde van 2.000 naar 800 $ per persoon per jaar (p. 147).

In 1993 sloten Rabin, Arafat en Clinton de Oslo-akkoorden. De PLO erkende Israël binnen de ‘Groene Lijn’, d.w.z. de grenzen van voor de Zesdaagse Oorlog. Israël erkende de PLO als vertegenwoordiger van het Palestijnse volk en moest zijn leger terugtrekken uit de stadskernen, niet uit heel de bezette gebieden. Arafat, Rabin en Peres kregen de Nobelprijs voor de vrede.
In 1994 kwam er vrede tussen Jordanië en Israël, opnieuw na bemiddeling door Clinton. In 1995 volgden de Oslo II-akkoorden. Maar ze brachten geen vrede. Rabin werd vermoord door een Jood omdat hij voor vrede was.
De Palestijnen waren ontgoocheld omdat de miljoenen donorgeld niet naar hen gingen, maar naar Arafat en andere corrupte leiders en naar wapens. Zo verwierf Hamas de sympathie van de Palestijnen.

In september 2000 bezocht Sharon de Tempelberg. Dit gaf aanleiding tot de 2de Intifadah.
In Taba (2001) kwam men dicht bij een akkoord. Israël deed toegevingen, o.a. een weg van 50 km tussen Gaza en de Westoever en de Palestijnen zagen af van het recht op terugkeer van de vluchtelingen. Maar er volgde geen ratificatie.
In 2002 startte de bouw van de Muur, die grotendeels op Palestijns grondgebied van de Westoever staat, 10 % ervan in beslag neemt en 30% van de Palestijnse waterbronnen (p. 184). Nu is het niet meer mogelijk een aaneengesloten leefbaar Palestijns gebied te maken. Een Twee-staten-oplossing wordt onmogelijk. Duizenden Palestijnen, die vroeger werk hadden in Israël, zijn nu werkloos.
In 2005 trok Sharon de Israëlische troepen en 9.000 kolonisten terug uit Gaza. Hij liet wel 14.000 kolonisten naar de Westoever trekken. Het Palestijnse grondgebied werd met Gaza 20% groter, maar de grenzen werden gesloten en de werkloosheid steeg tot 70%. Gaza werd een bedelaarseconomie, volledig afhankelijk van buitenlandse hulp. Hamas won er de verkiezingen van 2006 en voert er een schrikbewind. Bijna alle geld gaat naar raketten.

De 1e Gaza-oorlog duurde van 27 december 2008 tot 17 januari 2009. Hoewel Hamas duizenden raketten had afgevuurd, kwam Israël er weer slecht uit in de media die zelden Israël-gezind zijn.
In 2014 werden drie Joodse tieners vermoord. Israël sloeg hard terug: er vielen 2100 Palestijnse doden en 73 Israëlische.
In 2020 sloten de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein in Washington de ‘Abraham-akkoorden’ met Israël. Er volgden overeenkomsten met Soedan en Marokko. De Palestijnse leiders volgden niet: zij verkiezen de steun van Iran, dat de vernietiging van Israël wil.
Einde 2022 kreeg Israël de 6de regering van Netanyahu, met ultraorthodoxe en extreemrechtse kolonisten. In januari 2023 protesteerden er 130.000 betogers tegen. Joodse kolonisten verdrijven weer Palestijnen uit hun huizen.

In het laatste hoofdstuk vragen de auteurs zich af of een rechtvaardige oplossing mogelijk is. Theoretisch wel, in praktijk helaas nog lang niet. De 21% Palestijnen in Israël hebben het wel beter dan de Arabieren in de buurlanden.

Beoordeling
Dit is geen gemakkelijk boek. Niet iedereen kent de Bijbelse geschiedenis in detail, niet iedereen kent het verschil tussen anti-judaïsme en antisemitisme, tussen Thora-Joden, Bijbelse Joden en Talmoed-Joden. Een lijst met begrippen zou dus welkom zijn. Op het einde krijgen we een summier chronologisch overzicht, maar geen cijfers van het aantal Palestijnen in Gaza, Israël, West-Jordanië, elders en het aantal Joden in Israël en elders.
Het enige kaartje (p. 10) is vrij primitief en onduidelijk, een hoop plaatsnamen zoals Taba, Hama, Siderot staan er niet op en de aanduiding van de Westoever is foutief.
De volgorde is soms rommelig: de 1ste Intifadah van 1987-1991 (p. 132) staat voor de Jom Kippoeroorlog van 1973 (p. 137) en de antisemitische uitspraak van De Gaulle uit 1967 staat bij het huidige antisemitisme (p. 224) i.p.v. bij de Zesdaagse Oorlog (p. 113-119).
De lezer wordt wel permanent uitgedaagd om na te denken wie van de twee auteurs gelijk heeft.
Het is wel een boeiend boek.

©Jef Abbeel, Turnhout  april 2023 www.jefabbeel.be