Overblijfselen van de Koude Oorlog

We juichen het toe dat er een paar boeken verschenen zijn die de herinnering aan dit verleden levendig houden en aanschouwelijk voorstellen.
Het eerste handelt over Berlijn (1). De auteurs schetsen de geschiedenis van de stad na 1945, de bouw van de Muur, 37 monumenten die iets te maken hebben met de Koude Oorlog of de Duitse deling. Verder tonen ze ook de monumenten die ons herinneren aan de wreedheden van de nazi’s en de gewone musea en bezienswaardigheden. Bij elk gedenkteken staat het precieze adres, vaak ook de buslijn en de internetsite. De benaming “tijdloos” kan hier wel kloppen, want de Duitse autoriteiten zullen deze gedenkplaatsen wel in eer houden. Deze stadsgids is voorzien van voldoende foto’s, zodat je als lezer ook al een beeld krijgt van de bezienswaardigheden. Eén opmerking : bij de geschiedenis van de Muur had men wel mogen vermelden dat een half miljoen West-Duitsers raar maar waar de omgekeerde beweging maakten : zij zochten om één of andere reden hun heil in de DDR, o.a. de ouders van Angela Merkel. Zie Bernd Stöver, Zuflucht DDR. Uitgeverij Beck, München, 2009.

De mooiste visuele weergave van de overblijfselen uit de Koude Oorlog vinden we bij Martin Roemers(2). Deze Nederlandse fotograaf kreeg toestemming om op vele plaatsen boven en onder de grond te gaan filmen. Zo krijgen we een beeld van hoe Oost en West miljarden hebben besteed aan bewapening, zich voorbereidden op een aanval van de tegenpartij en hoe ze zich daartegen zouden verdedigen. In beider geesten leefde de overtuiging dat deze oorlog nucleair zou zijn en gelijk stond met een gegarandeerde wederzijdse vernietiging of MAD / Mutually assured destruction. Roemers reisde gedurende tien jaar door delen van Engeland (de beroemde RAF-basis van Alconbury), België (Kemmel), Nederland (Schagen, Maastricht, Zaandam, Grouw, Schoonebeek), Duitsland, Tsjechië, Polen, Oekraïne, Letland, Litouwen en Rusland, om dat militaire verleden vast te leggen. De voormalige DDR is hierbij het best vertegenwoordigd. Hij toont heldere en soms afschrikwekkende beelden van bunkers, legerbarakken, kazernes, opslagdepots voor nucleaire wapens, raketbases, afluisterstations, laboratoria waar de effecten van een atoombom getest werden, ondergrondse tunnels, onderzeese vlootbases, controlecentra, tanks, gevechtsvliegtuigen, schuilplaatsen etc. Hij doet dat m.i. net op tijd, want vele van die objecten zijn nu al in verval, verroest, gedumpt op schroothopen en zullen over een aantal jaren niet meer te zien zijn.

Hoewel de beelden voor zichzelf spreken, hadden we graag wat meer duiding gehad. Soms staat er helemaal geen plaatsnaam bij(enkel het land) en de meeste plaatsnamen zijn alvast onbekend : Altengrabow staat niet in mijn atlas, kaart of Reisebuch DDR; Marienthal vind ik wel, maar er zijn er drie; voor de Oost-Europese stadjes of dorpen is het helemaal een hopeloze zoektocht. De auteur had ze makkelijk op één kaart van Europa kunnen situeren en er liefst ook een adres plus internetsite bij gezet. Opmerkelijk is wel dat de SU in de DDR en andere Oostbloklanden een zeer ruime infrastructuur had : kazernes, ziekenhuizen, scholen, sportcentra, cinema’s, kerkhoven. Hier en daar zijn Russische monumenten wel toegetakeld of omvergehaald. Het boek mist dus een kaart. En de pagina’s zij niet genummerd. De foto’s zijn perfect, de afwerking kon beter.

Referenties

1.Robert Declerck – Margit Sarbogardi, Berlijn om en rond de Muur. Een tijdloze stadsgids. Uitgeverij Davidsfonds, Leuven, 2009. 176 p.; schema, foto’s, literatuur, register. ISBN 978-90-5826-648-4; € 19,95.
2.Martin Roemers – Nadine Barth – H.J.A. Hofland, Relics of the Cold War. Hatje Cantz Verlag, Stuttgart, 2009. 144 p. ; 73 kleurenfoto’s. ISBN 978-3-7757-2534-7; € 35.

Jef Abbeel, juli 2012