Waarom we niets van de Oriënt begrijpen – en waarom we dat wel zouden moeten doen

Jef Abbeel

Tieleman heeft ze allemaal bereisd, Iran zelfs 20 keer, tot hij er in 2016 uitgewezen werd.
Overal had hij zijn contactpersonen, zowel gewone mensen als belangrijke politici(Khomeini), journalisten zoals Jamal Khashoggi en zakenmensen.
En wat hij beschrijft, heeft hij zelf ter plaatse meegemaakt, soms in gevaarlijke omstandigheden.
Daar horen bij: de Golfoorlogen, de Arabische Lente, terreuraanslagen.
Overal zoekt hij uit hoe de islam terrein won of verloor, dit laatste dan enkel in de ex-Sovjetrepublieken. En hoe de strijd verliep tussen het sjiitische Iran en het soennitische Saoedi-Arabië, twee machtige staten met heel veel economische macht, zeker sinds de verviervoudiging van de olieprijs na de Jom Kippoer- oorlog van 1973.

De auteur toont zijn grote bewondering voor hun oude culturen, waar ze terecht heel trots op zijn. Ze voelen zich diep vernederd door de tussenkomsten van Frankrijk en Engeland tijdens en na WO I en die van de Amerikanen en van de Sovjets sinds ongeveer 1979 (en in Centraal-Azië al sinds 1918).
Hij heeft heel veel kritiek op de bemoeienissen van het Westen, dat volgens hem de Oriënt nog altijd niet begrijpt en nergens succes had met zijn imperialisme en kolonialisme en vooral interesse had voor de olie.

Hij adviseert de Westerse landen dan ook om nergens meer tussenbeide te komen. Dus ook niet in Afghanistan, waar de taliban beletten dat meisjes nog naar school gaan en toelaten dat ze op hun 12-13 jaar uitgehuwelijkt worden.
Gemeenschappelijke kenmerken van die landen zijn:
- autoritaire regeringen van Egypte tot China en voorheen ook Tunesië en Libië
- overal heeft de auteur gesprekspartners, maar dat zijn slechts twee keer vrouwen
- in geen enkel land hebben de vrouwen gelijke rechten, behalve in Israël, dat dan weer andere gebreken heeft
- overal is de bevolking zeer jong en is ze de laatste 50 jaar veel te snel gegroeid, gemiddeld x 2,5 ofwel 250%
- in de meeste landen zijn er veel fundamentalisten, die de islam en de sharia wereldwijd willen verspreiden, dus ook in Europa en Noord-Amerika, ook met geweld
- in vele landen onderdrukken de soennieten de sjiieten
- Amerika is nergens geliefd, behalve om de miljarden die het uitdeelt
- de gastvrijheid is in die landen veel groter dan in het kille Westen

Tieleman verwijt de Amerikanen dat ze niets begrijpen van het Midden-Oosten, dat ze niet consequent handelen en vaak terroristen steunden of steunen, b.v. de taliban tegen de Sovjets en Saoedi-Arabië tegen Iran, terwijl de Saoedi’s zelf de grote sponsors zijn van terreurorganisaties zoals Al Qaida en IS en zorgden dat Osama bin Laden op 11 september 2001 kon toeslaan in Amerika en er 3.000 doden veroorzaakte.

Hij eindigt met zijn laatste reis naar Iran, in 2016, maar hij mocht in zijn geliefd land niet meer binnen.

In zijn naschrift vertelt hij dat de oorlog in Oekraïne het treinverkeer tussen China en Europa heeft stilgelegd, waardoor goederen schaars en duur werden: vrachtschepen zijn twee keer zo lang onderweg en de vijf keer duurdere cargovliegtuigen mogen niet meer over Rusland vliegen. Hij zegt dat Rusland straks geen vrienden meer heeft, maar hij vergeet dan o.a. Noord-Korea, China, India, Iran, Zuid-Afrika, Brazilië, Hongarije, Servië en een aantal dictaturen in Afrika. Hij heeft wel een heldere kijk op de oorzaken van de oorlog.

Beoordeling
De auteur is perfect op de hoogte van de geschiedenis, politiek, economie en demografie van de landen die hij bezocht en beschrijft. Hij is een nauwkeurig observator en heeft een rijke taal. In heel het boek vond ik geen enkele taal- of spelfout, wat zeer uitzonderlijk is.
Toch een paar opmerkingen: Tieleman zegt herhaaldelijk dat het Westen niets begrijpt van de Oriënt, maar zegt niet concreet waarom het er niets van begrijpt. De Westerse landen krijgen de schuld van alles wat er misloopt in het Oosten, terwijl heel wat wantoestanden daar totaal aan hen te wijten zijn, zoals de zware discriminatie van de meisjes en vrouwen, de mateloze bevolkingsgroei, de grote werkeloosheid, de grote verschillen tussen rijk en arm, het onderwijs dat meer aandacht besteedt aan de koran dan aan de andere vakken. Heel de islamitische wereld haalt met 1,5 miljard mensen minder Nobelprijzen dan de Joden met 15 miljoen wereldwijd.

Tieleman noemt de Iraanse Revolutie van 1979 even historisch als de Franse van 1789 en de Russische van 1917 (p. 76-79), maar daar twijfel ik aan, want Iran moest meestal onderdoen voor Saoedi-Arabië, dat de aanzet gaf tot de taliban, Al Qaida en IS.
De indeling is chronologisch. Mocht het per land zijn, dan zou de lezer beter kunnen volgen. Nu komt b.v. Iran in wel tien hoofdstukken ter sprake.

De woordenlijst achteraan is zeer nuttig, maar verre van volledig. Ik heb er zelf vijftien begrippen aan toegevoegd. Er staan enkele kaarten in, maar de meeste steden staan er niet op. Een register ontbreekt. Ik mis ook een tabel met de bevolking van die landen in 1970 en nu. Dan zou de lezer duidelijk zien dat die x 2,5 is gegroeid op 52 jaar tijd. Op p. 93 zegt hij dat de salafisten geen geweld propageren, maar twee regels verder noemt hij Al Qaida en IS, toch niet bepaald vredelievende clubs. Op p. 120 staat te lezen: “Najaf al duizenden jaren de spirituele hoofdstad van de sjia”, maar de sjia bestaat pas sinds de 7de eeuw.

Op p. 76 situeert hij Kazan in Siberië, terwijl het in Europees Rusland ligt. En op p. 427 staat ‘20’ februari 2022 als begin van de oorlog, terwijl het 24 februari was.
Al met al is dit een zeer leerrijk en boeiend boek, dat ik met veel aandacht en met veel bewondering voor de auteur gelezen heb. Het is inmiddels aan zijn derde druk toe, terecht.

Interview met Dirk Tieleman

©Jef Abbeel, mei-juni 2023