Ruzland. Land in oorlog met zichzelf en met de wereld

Jef Abbeel

Op 6 mei 2012 betoogden er zelfs 200.000 tegen Poetin. Eind 2013, begin 2014 volgde Maidan, waar meer dan honderd demonstranten werden doodgeschoten, waarna Janoekovitsj naar een peperdure villa in de Moskouse elitewijk Roebljovka vluchtte. Poetin hechtte dan de Krim aan en destabiliseerde de Donbas. De oorlog begon toen al, 8 jaar voor de ‘echte’.
Bij de echte oorlog dook in Rusland overal de letter ‘Z’ op, hoewel die niet bestaat in het Cyrillisch schrift. ‘Za Pobedoe’ betekent dan: Voor de overwinning.

Cukier ontmoet mensen uit de Donbas en van elders, die de ‘speciale militaire operatie’ goedkeuren, terwijl 15.000 Russen, die ertegen protesteerden, opgepakt werden. Op scholen en universiteiten werden leraren en studenten ontslagen die tegen de oorlog waren. De propaganda beweert dat Oekraïne de oorlog is begonnen, dat de NAVO een bedreiging vormt voor Rusland, dat zijn broeders in de Donbas beschermt tegen de ‘nazi’s in Kiev’.

Ze vertelt over de gevolgen voor het dagelijks leven: hamsteren, problemen met banken, geen Netflix of Spotify meer en vooral paniek omtrent hun zonen-soldaten, die misschien al dood zijn en op de Oekraïense site www.200rf.com staan. De dienst ‘Soldatenmoeders’ wordt door het Kremlin sinds 2014 omschreven als ‘buitenlands agent’ en dus geboycot.

Ze vertelt ook hoe de Russen zich vergisten, Kiev niet konden innemen in drie dagen en toen begonnen te moorden, plunderen en verkrachten. Op 4 maart 2022 werden zeer strenge censuurwetten goedgekeurd: elke verwijzing naar de oorlog werd zwaar bestraft. De kritische radio Echo Moskvy en tv Dozjd werden uit de lucht gehaald, de Novaja Gazeta moest uitwijken naar Letland, bij kritische journalisten werd het woord ‘predatel’ (verrader) op de deur gekalkt. Buitenlandse journalisten verlieten massaal het land, hoewel er zich historische gebeurtenissen voltrokken. Op 27 februari 2022 sloot Europa zijn luchtruim voor Russen. Veel invloed had dat niet. De financiële maatregelen hadden wel gevolgen: tienduizenden Russen konden geen betalingen meer doen. De westerse winkels gingen dicht. De meeste Russen bleven er kalm bij.

Vele Russen geloven blindelings de propaganda. Op school leren de kinderen dat Rusland zich verdedigt tegen het nazistische regime van Kiev. Er zijn ook kritische intellectuelen die via een VPN-verbinding wel weten wat er in Oekraïne gebeurt, maar ze vormen een minderheid: slechts 5% kent Engels. En slechts 10 à 15% wil deelnemen aan opiniepeilingen: van ruim 85% kennen we de mening dus niet. Te veel Russen zijn afhankelijk van de staat en dus voorzichtig (p. 109-111).

De gedeeltelijke mobilisatie die Poetin uitschreef in september 2022 zorgde voor veel paniek: velen beseffen dat ze niet levend zullen terugkeren en vluchten dus naar het buitenland of plegen zelfmoord.
Cukier beschrijft ook de laatste acties van Navalny en de zeer strenge strafkolonie van Pokrov op 100 km ten oosten van Moskou, waar hij in februari 2024 stierf of gedood werd. Ze klaagt de vele vormen van repressie aan: willekeurige opsluitingen, huisarrest zonder internet en zonder einddatum, de sluiting van Memorial in 2021.

Ze bezoekt het boeddhistische Boerjatië, dat tien keer zo groot is als Nederland, maar slechts 1 miljoen inwoners heeft. Ze wordt er permanent gevolgd en lastig gevallen door de lokale geheime dienst. Boerjatië levert duizenden soldaten voor de oorlog in Oekraïne, op 7.000 km van hun huis. Armoede, gebrek aan perspectieven en propaganda drijven hen naar het slagveld. Die armoede wordt veroorzaakt door Moskou, dat het geld van de regio’s voor zich opeist.
De auteur beschrijft ook Jevgeni Prigozjin, zijn desinformatie op het internet, de oorlogsmisdaden van zijn huurlingen in o.a. Oekraïne, zijn muiterij en zijn dood in augustus 2023.
De toenemende onveiligheid voor buitenlandse journalisten deed de NRC in juni 2023 beslissen dat ze moest terugkeren naar Nederland.

Beoordeling
Cukier kan goed vertellen, ze kent de taal, ze is niet bang, ze gaat de confrontatie aan met voorstanders van de oorlog en ze heeft overal in Rusland en Oekraïne een groot netwerk van contactpersonen om van alles op de hoogte te blijven.

Ze toont ook hoe haar berichtgeving tot stand kwam, hoeveel kilometers ze daarvoor soms moest afleggen in alle soorten van vervoer en welke beperkingen er waren: aan de frontlijn en bij begrafenissen zijn buitenlandse journalisten niet welkom, overal elders moet ieder woord gewikt en gewogen worden.
Het boek is helaas niet chronologisch geordend en bij een aantal feiten zoals de gedeeltelijke mobilisatie moet de lezer zelf de datum zoeken.

©Jef Abbeel, augustus 2024 www.jefabbeel.be