Neem mijn verdriet weg. Stemmen uit de oorlog

Jef Abbeel

Gordejeva bezocht vluchtelingencentra in heel Europa, van Spanje tot Rusland, en legde er de oorlogservaringen vast. De Russische versie van haar boek wordt voorlopig niet gepubliceerd: geen enkele uitgever in Rusland durft het boek te drukken (p. 20).

De eerste vluchtelingen die ze ontmoet, komen uit Marioepol, waar hun mooie appartement en heel de stad vernield zijn. Ze zijn onder weg naar opvang in Polen. Ook de tweede dame komt vandaar. Ze zegt: “Ze hebben ons alles afgenomen en alles kapotgemaakt. Overal liggen lijken.” Ze is naar Zuid-Rusland gevlucht omdat ze enkel Russisch spreekt, maar ze blijft zich Oekraïense voelen. Haar zoontje van 2 jaar en vier maanden praat nog niet. Ze denkt dat het een gevolg van de oorlog is. Een derde dame, Raja, is naar Berlijn gevlucht. Ze zegt dat de Russen bewust in hun huizen pisten en poepten. Tanja, moeder van drie kindjes, uit de buurt van Hostomel, vertelt dat de Russen ook hun nieuw huis bewust vies, vuil en leeg gemaakt hebben en hun honden doodgeschoten hebben. In hun dorp was geen enkele Oekraïense soldaat. Toch schoten de Russen op mensen, dieren en huizen. En de overgrote meerderheid in Rusland keurt dat allemaal goed.

Dan getuigt een jonge Russische dame. Haar vriend was soldaat en werd al na drie dagen krijgsgevangen gemaakt door de Oekraïners. Zijn salaris werd opgeschort. Na een half jaar kwam hij terug. De vingers van zijn rechterhand waren afgehakt. Hij hing zich op.

Ljoeda is een Oekraïense jonge moeder, die een kogel in haar borstkas kreeg van soldaten uit Azië. Die hadden eerst haar partner, een dokter, zo maar doodgeschoten. Door Russische soldaten werd ze met een verpulverde long en met een longontsteking naar een ziekenhuis in Belarus gebracht en vandaar naar Duitsland.

Irina zit in Warschau, maar ze is afkomstig uit Boetsja, waar overal lijken op straat en in auto’s lagen. Ze vraagt zich af of die Russen gedrogeerd waren om de mensen zo te haten en uit te moorden.
Galina is gevlucht uit Donetsk naar de regio Rostov. Ze zegt dat ze tussen 2014 en 2022 in Donetsk al zonder water en zonder licht zat en gebombardeerd werd door de Oekraïners, de ‘fascisten’ (p. 108). Haar gewonde zoon werd in het ziekenhuis van Kyiv niet verzorgd omdat hij uit Donetsk kwam (p. 113). De haat tussen Kyiv en de Donbas was dus groot.

Inga vluchtte uit Marioepol naar Spanje, waar ze in de villa van een Russische woont. Haar man, zoon en schoonvader zijn door de Russen gedood. 25.000 inwoners van Marioepol werden in 86 dagen strijd gedood, zoals Mstyslav toont in zijn film ’20 days in Marioepol’.

Roeslan, Irina en hun dochter Katalina komen ook uit Marioepol en zitten nu in een opvangkamp nabij Rostov. Op tv zagen ze hoe graafmachines hun theater volledig afbraken. Toch zijn er mensen uit hun stad die Poetin prijzen en Zelensky verafschuwen.
Irma uit het verwoeste Cherson is blind geworden door raketbeschietingen. Ze verblijft in Leipzig en zegt tegen de schrijfster: rot op!

Tamara uit Loehansk verdient haar geld met haar lichaam voor de webcam. Haar man is soldaat in het leger van de ‘Volksrepubliek Loehansk’. Zij heeft borstkanker, maar rookt gewoon verder, zoals de meeste personen in dit boek.
Sasja uit Charkiv is Russischtalig. Ze snapt niet waarom de Russen haar stad bombarderen en is daar bitter om. Kostik was soldaat. Op 24 februari werd aan hem en zijn makkers gezegd dat ze op oefening gingen. Maar na een lange rit verscheen op zijn gsm: “Welkom in Oekraïne”. Zo wisten de Russische soldaten dus wel dat ze in Oekraïne waren. En de bevolking verwelkomde hen niet, maar schoot op hen. Hij zag er verschrikkelijke zaken en krijgt er nachtmerries van. Hij deserteerde. Zijn straf viel mee: twee maanden geen salaris. Hij werd dus niet gefolterd of geëxecuteerd.

Ook in Rusland heeft iedereen door dat de Speciale Militaire Operatie een oorlog is, zeker wanneer een zoon of kleinzoon blind of op één been terugkeert of sneuvelt.
Inna vertelt hoe in Marioepol Tsjetsjenen van Kadyrov met tanks huizen verwoestten en mensen doodden. Ze konden enkel naar Rusland ontsnappen.

Paola heeft in haar huis in Campanië drie Oekraïense moeders uit Dnipro en hun vijf kinderen opgevangen. Ze houden niet van Italiaanse gerechten en de aanpassing vergt veel tijd en geduld.
Drie jonge dames zijn zwanger geraakt door verkrachtingen. In Polen is abortus verboden, dus gingen ze naar Dresden. Zjenja is uit Donetsk. Ze spreekt Russisch en Oekraïens. Ze vertelt dat al in de herfst van 2013 militairen met een Russisch accent opdoken, er de macht en de TV overnamen, beweerden dat ze de ‘Russische wereld’ moesten verdedigen en dat de Donbas onafhankelijk van Oekraïne moest worden. Het mooie vliegveld van Donetsk werd verwoest. En dan moest de echte oorlog van 2022 nog beginnen. In Kyiv dachten de mensen ten onrechte dat alle Donbassers pro-Russisch waren.
Danila uit Marioepol is naar Hamburg gevlucht. Sinds maart 2022 is hij zijn linkerbeen kwijt door een Russische granaat. Op zijn 21 zit hij dus al in een rolstoel.

Rita, een arts uit Irpin, is naar Litouwen gevlucht omdat ze de oorlog niet aan kon. Haar ouders noemen haar een verrader. Ze is getrouwd met een Koreaan en wil in Korea een nieuw leven beginnen.
Zjenja is een gepensioneerde leraar uit Koepjansk bij Charkiv. Het was bezet door de Russen van 27 februari tot 10 september 2022. De inwoners kregen toen een Russisch paspoort en Russische simkaarten. Daarna is Koepjansk heroverd door de Oekraïners. Zijn huis is getroffen door granaten, waarbij zijn vrouw haar handen is kwijtgeraakt.

De schrijfster eindigt met een artikel over haar stad Rostov. Vele inwoners hebben familie in het nabije Oekraïne en veel vluchtelingen uit Marioepol en Berdjansk zitten nu in Rostov. Ze bezoekt er zo’n centrum. En ze besluit met een bekend liedje waaraan de titel van het boek ontleend werd: “Neem mijn verdriet weg”.

Beoordeling
De schrijfster slaagt er goed in haar gesprekspartners aan het woord te laten en zich in te leven in hun verdriet en woede. Ze toont veel empathie voor hun vernederende situatie van afhankelijkheid. Velen vragen zich af: waarom hebben wij dit verdiend? We hadden het goed, waarom hebben de Russen ons alles afgepakt? Van wie kwamen ze ons bevrijden? Het is geen geschiedenis van de oorlog, maar een beeld van de grote ellende die de oorlog aangericht heeft.

Al lezend ervaar je de miserie van de Oekraïners van dichtbij. Een kaart met de vele plaatsnamen ontbreekt. Foto’s ook: het is een heel sober boek.


©Jef Abbeel, januari 2024 www.jefabbeel.be