Geen vrede zonder wapens. De toekomst van Europa in de mondiale machtsstrijd

Jef Abbeel

Housen, VRT-commentator bij de oorlog in Oekraïne, begint met de veranderingen in oorlogvoering, waarbij niet-militaire middelen en niet-traditionele methodes een steeds grotere rol spelen. Hij waarschuwt ons dat we op die manier reeds geruime tijd in oorlog zijn met Rusland, China en Iran, zonder dat te beseffen. Hun strategische oorlog tegen onze samenleving en economie vereist een strategisch antwoord.
Hij stelt drie militaire denkers voor die de kernideeën van oorlogvoering vastlegden: Sun Tzu (544-496), Thucydydes (460-400) en von Clausewitz (1780-1831). Hun denkbeelden zijn nu nog steeds relevant. Hij somt tien grondbeginselen op om het fenomeen oorlog te doorgronden.

Hij legt heel de Peloponnesische oorlog uit en de blunders van de Amerikanen in Vietnam en Irak. Terloops toont hij ook aan dat Biden al op 1 mei 2022 Oekraïne aan zijn lot overliet: geen Amerikaanse soldaten, geen westerse wapens tegen Rusland, geen no-flyzone voor Russische vliegtuigen.

De oorlog in Oekraïne analyseert hij grondig, vanaf de inname van de Krim in 2014 tot vandaag. De grote wending kwam op 21-22 september 2022 toen Poetin 350.000 soldaten mobiliseerde en vier regio’s inlijfde (p. 101).Op 26 september 2022 werden Nordstream 1 en 2 opgeblazen (wellicht door Oekraïners).
Alle dimensies van oorlogvoering komen baan bod. Bij Poetins motieven horen ook dat Oekraïne de meest vruchtbare landbouwgronden heeft, de Donbas vol zit met ijzererts, steenkool, aardgas, titanium en lithium en dat de Krim een ijsvrije haven heeft. Poetin vreesde ook dat Oekraïne door het verdrag met de EU welvarender zou worden dan Rusland en eergevoel speelde ook een rol: hij kan het uiteenvallen van de SU niet verwerken en betreurt dat in 2004 wel D-Day herdacht werd, maar niet de ontmoeting tussen Russen en Amerikanen aan de Elbe (p. 105-106).

Housen ziet de oorlog als het resultaat van een dubbel falen: Poetin kon Oekraïne niet met andere middelen in zijn kamp krijgen, het westen kon een grote inval niet afschrikken. Hij legt ook uit waarom het Russische leger faalde in zijn poging om Kiev in vier dagen te veroveren (p. 110-112).

Rusland heeft genoeg helpers: China, Noord-Korea, Mongolië, Kazachstan, Kirgizië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, Iran (p. 115). India staat er hier niet bij, maar wel op p. 121: het helpt door massaal olie en gas in te kopen. Idem voor Servië en Hongarije.

De sancties hebben Rusland niet klein gekregen: de groei was 3,6% in 2023 en 3,2% in 2024, het begrotingstekort slechts 0,5%, de schuldgraad slechts 20% van het bbp, dus bijna 100 minder dan in België (p. 120-121).

De auteur verwacht dat er nog lang na 2024 gevochten zal worden, maar mijns inziens kan er in 2025 een wapenstilstand komen. Hij hoopt dat een wapenstilstand gepaard zal gaan met duurzame veiligheidsgaranties – die waren er ook in 1994 en 1997 – en de toetreding tot de EU.

Oekraïne kampt ook met een demografisch probleem: in 1991 woonden er 52 miljoen mensen, nu 28 à 31 miljoen. 6 miljoen leven onder Russische bezetting. 8 miljoen zijn gevlucht. 3 miljoen zijn gehandicapt. Het telt slechts 39 geboortes voor 100 sterfgevallen. Meer dan de helft van de kinderen zit op school in het buitenland en zal daar waarschijnlijk blijven (p. 12-130).

Hij hoopt op een regime-verandering in Moskou of een Russische regering in ballingschap, maar dat lijkt me optimistisch, zelfs na de val van Assad. Housen verwijst daarbij naar de muiterij van Prigozjin in juni 2023: niemand verdedigde Poetin toen. Maar uiteindelijk werd Prigozjin door Poetin vermoord: zijn regime was belangrijker dan de oorlog in Oekraïne of de Russische aanwezigheid in Centraal-Afrika. Navalny krijgt lof voor zijn moed, maar ook hij bekocht het met de dood.

Dan gaat het over de verdeelde wereld sinds de oorlog in Oekraïne. Voor de oorlog was er al concurrentie tussen de VS en zijn bondgenoten enerzijds en Rusland en China anderzijds. De dreiging met nucleaire wapens stak weer de kop op, voor het eerst sinds 1962.Nu is Poetin vastbesloten om de confrontatie aan te gaan met Europa en de VS, de NAVO te ontmantelen, de wereldorde te herzien, samen met China, Iran en Noord-Korea (p. 142-147). De inval in Oekraïne vond plaats nadat Xi en Poetin op 4 februari 2022 hun ‘partnerschap zonder grenzen’ aangekondigd hadden.

Toen Poetin aanviel, gaf hij de schuld aan de NAVO en de VS. China kantte zich tegen elke veroordeling en tegen economische sancties en voorzag Moskou van enorme hoeveelheden goederen voor dubbel gebruik zoals chips, drones, machines, essentiële onderdelen en grondstoffen voor de Russische oorlogsindustrie (p. 154-155).

In juli 2024 trainde het Chinese leger in Wit-Rusland samen met Wit-Russische soldaten, waardoor
het voor het eerst aan de grenzen van de NAVO stond. Rusland trainde toen met strategische bommenwerpers in de buurt van Alaska.

De EU reageerde nauwelijks op deze Chinese inmenging. China bedreigt ook heel de Europese industrie, nu vooral de autosector, nadat het de textielindustrie en de zonnepanelen al uitgeschakeld heeft.
Met zijn dubbele strategie van steun aan Rusland en systematische vernietiging van de Europese industrie bedreigt China de Europese welvaart en veiligheid meer dan ooit en dreigt Europa een continent zonder industrie te worden, afhankelijk van Chinese producten.

Rusland voert een hybride oorlog tegen Europa met cyberaanvallen, moordaanslagen, spionage, desinformatie, sabotage van infrastructuur en tussenkomsten in verkiezingen.
In Afrika is het er al in geslaagd de Europese en Amerikaanse vredestroepen uit de Sahel te verdrijven en autocratische regimes te steunen. Europa’s lange vakantie van 1945 tot 2022 met enkel gebruik van soft power is voorbij (p. 156-161).

In eigen land heeft Poetin de repressie stevig opgevoerd: tegenstanders worden op alle manieren geliquideerd. Meer dan 6% van het bbp gaat naar defensie, Rusland kan 100.000 drones per maand produceren en drie keer meer munitie dan Europa en de VS samen (p. 150).

Housen pleit voor het behoud van zachte macht (‘fluweel’), gecombineerd met een sterke defensie (‘ijzer’), zowel tegenover Poetin als tegenover Xi Jinping met zijn Nieuwe Zijderoute en zijn uitbreiding van de BRICS met andere autocratieën.

Nu hebben twaalf Europese landen geen enkele tank en veertien geen enkel gevechtsvliegtuig. En we hebben 178 verschillende landwapensystemen en twintig verschillende modellen van gevechtsvliegtuigen. Als Europa zonder Amerikaanse hulp een beperkt conflict in de Baltische regio zou moeten counteren, zou het 357 miljard $ moeten ophoesten om strijdkrachten op te bouwen en met satellieten, drones, vliegtuigen en munitie erbij zou dat 800 miljard zijn.

Bij handelsverdragen, zoals nu met Mercosur, zou het beter moeten opletten of het zijn eigen belangen niet schaadt (p. 164-168).

Het laatste hoofdstuk handelt over asymmetrische oorlogen tegen onze samenleving: eenvoudige aanvallen op ons elektriciteitsnetwerk, op onze spoorwegen en logistiek kunnen alles platleggen. De Russen verstoorden via desinformatie de verkiezingen in Frankrijk, Duitsland, de VS en ze beïnvloedden de Franse gele hesjes. Iran organiseerde piraterij tegen westerse schepen, Turkije chanteerde met Syrische vluchtelingen. Rusland en Wit-Rusland stuurden in 2024 dagelijks vele illegale vluchtelingen uit Azië, Midden-Oosten en Afrika naar Polen. En ook Finland en Litouwen werden ermee belegerd. Rusland gebruikt zijn trollenfabriek SDA/Social Design Agency om de publieke opinie in Europa tegen Oekraïne op te zetten met nepnieuws (zoals ‘Frontnieuws’) en vanuit Kaliningrad verstoort het de vliegtuigen boven de Baltische Zee. Het Chinese Hikvision controleert met camera’s de gezichten in Belgische steden zoals Brussel, Leuven, Antwerpen. Men heeft dat te laat beseft en nu ontbreekt het geld om andere te plaatsen. Chinese hackers drongen van april 2019 tot maart 2021 binnen bij Binnenlandse Zaken, waar o.a. alle politiediensten zitten. China controleert meer dan een dozijn Europese havens en Russische spionageschepen registreren de onderzeese datakabels in West-Europa. Ze ronselen ook ex-politici om hun belangen te promoten (p. 185-194).Housen raadt aan om onze tegenstanders met de juiste middelen af te schrikken, weerbaarheids-trainingen te organiseren tegen desinformatie en tegen het uitvallen van bepaalde diensten en hard power te gebruiken tegen Poetin en Xi. Onze welvaart kan enkel gevrijwaard worden met extra veiligheid (p. 207). Hij eindigt met tien tijdloze waarheden op het slagveld.

De bibliografie is uitgebreid, maar Carl von Clausewitz staat er niet in onder zijn eigen naam, wel bij Howard. En Sun Tzu staat bij Sawyer. Hun boeken zijn nog verkrijgbaar: von Clausewitz, ‘Vom Kriege’, editie 2008, 912 pagina’s, voor 13 euro. Sun Tzu, ‘De kunst van het oorlogvoeren’, editie 1993, 336 pagina’s, voor 29 euro.

Beoordeling
Housen schrijft in een voor iedereen duidelijke taal en waarschuwt ons herhaaldelijk voor de veelzijdige manieren waarop onze maatschappij en welvaart aangevallen worden. Zijn informatie haalt hij niet enkel uit boeken, maar ook uit zijn militaire ervaringen en zijn contacten, zowel met Amerikanen, Russen als Oekraïners. Hij kan boeiend vertellen, zeker wanneer hij oorlogen bespreekt zoals de Peloponnesische, de Punische, de Koreaanse. Of hij voldoende gehoor zal vinden, is een andere vraag. En weerstand zal er ook zijn: geen enkele universiteit in Nederland, België of Frankrijk werd bezet toen Hamas aanviel, wel toen Israël zich mateloos hard verdedigde. Wellicht heeft niemand van hen het ‘Handvest’ van Hamas uit 1988 en 2017 gelezen.

©Jef Abbeel, december 2024 www.jefabbeel.be