|
De moorden van de Witte Roos,
Paul Doherty
(De dagboeken van
Roger Shallot 1)
Vertaling: Hans van
den Boom; omslag: Ken Broeders
Zelhem, De
Leeskamer, 2004, 256 blz.
Plaats en tijd:
Engeland, tussen 1520 en 1530, tijd van Hendrik VIII.
Genre: historische
thriller.
Doelgroep: 14+;
volwassenen.
Inhoud
De auteur Paul
Doherty is een van de succesvolste en vruchtbaarste
schrijvers van historische thrillers. Hij publiceert
onder een serie pseudoniemen een groot aantal reeksen.
En aan alles is te merken dat hij dit boek met bijzonder
veel plezier heeft geschreven.
Proloog
 Moord rammelt elke
avond aan mijn deur. Als de hemel bedekt is en er een
volle maan achter de wolken verborgen zit waart Moord
rond bij dit grote landhuis, om mijn slaap om zeep te
helpen en mijn dromen te verstoren met door de hel
uitgespuwde zielen en beelden van een bloederige en
vreselijke dood. O ja, ik hoor ze buiten in het donker
dichterbij komen, als de wind opsteekt en door de bomen
begint te huilen. Ik hoor het knerpen van de hoeven van
de spookpaarden op het grindpad bij de voordeur. Ik lig
in mijn bed op ze te wachten en bij de eerste glimp van
de spookachtige maan sta ik op en staar door de kleine
glazen ruitjes van het raam naar mannen en vrouwen uit
mijn verleden, waarvan de zielen al lang geleden
vergleden zijn in het duister van de eeuwigheid.
Ze verzamelen zich
onder mijn raam als een soort afgrijselijk koor van
grijze gestalten, en hun vreselijke verwondingen zijn
duidelijk te zien; de akelige gezichten van de mensen
waarmee ik heb samengewerkt, gespeeld, gevrijd, gegeten
- en ook de mensen die ik heb gedood. (Maar, al zeg ik
het zelf, steeds in een eerlijk gevecht.) Het maanlicht
kruipt tussen de wolken door en zet hun blauwwitte
gezichten in een zilverachtig schijnsel. Ze staren met
zwarte lippen en holle ogen omhoog en met hun schrille
stemmen schreeuwen ze me toe waarom ik niet met ze
meekom. Ik glimlach altijd en zwaai naar ze, waarop het
geschreeuw nog luider wordt. Dwars door de muren en via
de brede met eiken panelen betimmerde trap en de
gelambrizeerde gang glijden ze mijn kamer binnen, om als
een leger van stille getuigen om mijn bed te gaan staan.
De hel heeft ze gestuurd om mij terug te halen. Ik staar
ze alleen maar aan, elk gezicht een herinnering, een
stukje van mijn leven.
(De rest van deze
proloog kunt u lezen op de website van uitgeverij
De
Leeskamer)
In 1485 kwam er een
beslissend einde aan de Rozenoorlogen (de burgeroorlog
tussen Het huis Lancaster en het Huis York, die
respectievelijk een rode en een een witte roos in hun
wapenschild voerden) toen Richard III, de laatste koning
uit het huis York (en de legendarisch schurk uit
Shakespeares gelijknamige toneelstuk) gedood werd in de
slag bij Bosworth door zijn rivaal Henry Tudor, die
vervolgens de troon besteeg. Vierentwintig jaar later
nam Tudors zoon, die ook Henry heette, het koningschap
over als Hendrik VIII. Aanvankelijk was hij uitermate
populair en werd hij bejubeld om zijn volkse flamboyante
uitstraling en rondborstige uiterlijk. Maar al gauw
verduisterde zijn reputatie door een waas van duistere
zaakjes, samenzweringen, verraad en moord om hem heen.
Het bloedvergieten dat door diverse waarzeggers en
magiërs voorspeld was, stond op het punt om te
beginnen.
In 1517 versloegen
de Engelse legers de Schotse koning James IV in de
noodlottige slag bij Flodden, waarbij de koning
sneuvelde. Tenminste, dat is de officiële versie. Zijn
vrouw Margaret, “een stuk ellende met een rok aan,”
dixit onze hoofdpersoon, vluchtte naar Engeland, onder
de bescherming van haar koninklijke broer Hendrik VIII.
De wereld is nu
klaar voor Roger Shallot.
Ergens begin 17de
eeuw dicteert de meer dan negentigjarige Shallot zijn
memoires aan zijn huiskapelaan, in het hart van de
doolhof midden in zijn tuin. Memoires? Eerder een
onstuitbare woordenvloed, met talloze zijsprongen en
vooruitwijzingen (die ons nieuwsgierig maken naar de
volgende delen). Een doorgebroken dam van woorden,
waarin hij zijn avonturen en avontuurtjes, zijn meer of
minder vuile streken zonder schaamte of berouw smakelijk
en met veel genoegen laat optekenen voor het nageslacht.
Sir Roger Shallot, heer van Burpham Manor in Surrey
heeft een lang en rijk gevuld leven achter de rug, dat
hem klaarblijkelijk geen windeieren heeft gelegd.
‘Ik bezit koffers en
kisten vol goud, zilver en kostbare stoffen; in mijn
rijke bossen loopt sappig wild rond; heldere stroompjes
voeden mijn kweekvijvers vol zilveren karpers en
zeelten. Mijn landhuis beschikt over weelderige kamers
met muren die zijn opgesierd met in Franse stijl
bewerkte glanzende betimmeringen. ...
Ik ben Roger Shallot,
Ridder van de Kousenband (daar zit een aardig verhaal
aan vast) en lid van het Gulden Vlies van Bourgondië. Ik
heb eretekens van de Paus (al heb ik die verstopt) en
edelstenen van Catharina de Medici, de spinnenkoningin.’
... (p. 11)
Hij is geboren in
1502. Het verhaal begint als hij ergens in de twintig
is. Hendrik VIII is nog een populaire jonge koning,
kardinaal Wolsey zijn bekwame, oppermachtige, dikke,
inhalige en onmetelijk rijke kanselier. Wolseys neef, de
supernaïeve Benjamin Daunbey, is Shallots levenslange
vriend. En blijkbaar niet tot diens nadeel.
Ondanks zijn
jeugdige leeftijd ontsnapte Shallot eerder reeds slechts
ter nauwernood aan de galg, waartoe hij veroordeeld was
door de corrupte rechter Scawsby, die ook dokter is en
de dood van Shallots moeder veroorzaakte door zijn
onbekwaamheid. Het is Benjamin Daunby die hem van de
strop redde. Vandaar...
Op een dag worden de
beide vrienden ontboden door kardinaal Wolsey. Die zendt
hen naar de Tower, niet als gevangenen, maar met een
belangrijke opdracht. In een cel zit de wat
raadselachtige Alexander Selkirk, de vroegere geneesheer
van koning James van Schotland. Shallot heeft de man
reeds eerder ontmoet. En daarbij nam hij (Shallot dus)
deel aan de bewuste slag bij Flodden, zij het in niet
een erg heldhaftige rol. Selkirk is niet goed meer bij
zijn verstand, maar hij beschikt over cruciale
informatie waar koningin Margaret wat aan kan hebben, nu
ze wil terugkeren op de troon van Schotland. De twee
vrienden weten het vertrouwen van de steeds
krankzinniger wordende Selkirk te winnen. Meer dan
enkele regels uit een bizar gedicht levert hen dat niet
op. En dan wordt Selkirk dood gevonden in zijn volkomen
afgesloten cel. Vergiftigd. Met één witte roos
achtergelaten. De witte roos: het embleem van de
Yorkisten. Want Richard III van York mag dan al lang
dood zijn, zijn aanhangers betekenen nog steeds een
gevaar voor de Tudors. (De controversiële Richard
heeft zelfs heden nog aanhangers, zie onderaan na
‘Didactische verwerking’) Bij een nader onderzoek van de
cel ontdekken ze het volledige, nog steeds zinloze
gedicht.
Kort daarop
vertrekken ze in het gezelschap van de koningin naar het
noorden, om Schotse afgezanten te ontmoeten. In het
gevolg ook de perfide dokter Scawsby, Shallots gezworen
vijand. Onderweg volgen nog moorden, even onmogelijk als
die op Selkirk, telkens met een witte roos bij het lijk.
Het is duidelijk dat Shallot en zijn vriend voortdurend
in levensgevaar verkeren. Maar waarom?
De hele tocht levert
bitter weinig resultaat op. (Ook al belandt Shallot in
het bed van een verraderlijke als hitsige priores, door
een hilarische truc te gebruiken uit Chaucers
Canterbury Tales voor een passionele wraakneming.)
Het is alleen duidelijk dat alles te maken heeft met het
gebalsemde lichaam dat na de slag bij Flodden naar
Hendrik VIII gestuurd is als dat van koning James. Maar
was het wel de gesneuvelde koning? Of leeft die nog? Dan
wordt Shallot naar Frankrijk gestuurd. Hier ontsnapt hij
ternauwernood aan een moordaanslag door een troep
halsafsnijders, die hem beroven van al zijn geld, zodat
hij berooid en uitgehongerd op straat belandt. Hij maakt
een bijzonder bittere winter mee in het gezelschap van
een bende straatrovers en eindigt op het schavot.
Natuurlijk wordt hij op de valreep gered, reeds
spartelend in de strop. Zijn redder is vanzelfsprekend
Benjamin Daunbey, die hem eindelijk wist op te
sporen.Terug in Engeland volgen nog meer moordpogingen.
En het aantal verdachten uit de omgeving van de koningin
blijft te groot. De eindafrekening en de oplossing
volgen tijdens een nachtelijke confrontatie in de crypte
van een Londense kerk. Er is een actieve rol weggelegd
voor dolken, zwaarden en vooral kruisbogen. Met een
stapeltje lijken als gevolg. Maar eind goed, al goed.
Shallot is een
pocher, een schelm, een niet eens altijd sympathieke
schurk en een gepantenteerde lafbek –zegt hij zelf. Een
type als de Ierse oplichter Barry Lyndon van William
Makepeace Thackery of Shakespeares Falstaff –die
trouwens volgens Shallot door de grote toneelmeester op
hem geïnspireerd is. En dit is dus het eerste deel van
een schelmenroman in afleveringen. Shallot heeft een rol
gespeeld in bijna een eeuw Engelse geschiedenis en kende
alle hoofdrolspelers van nabij, de hoofdrolspeelsters
tot Anna Boleyn en koningin Elizabeth toe, naar eigen
zeggen, van zeer zéér nabij. Hij heeft alle watertjes
doorzwommen en alle stormen door zijn lafheid en
opportunisme overleefd. Je krijgt door zijn ogen wel een
heel aparte kijk op die hele periode Engelse
geschiedenis. In een nawoord zegt de schrijver
daarover:
‘We moeten steeds in
gedachten houden dat Shallot naar eigen zeggen zijn
verhalen graag wat mooier maakt dan ze zijn, maar een
leugenaar is hij waarschijnlijk niet. Veel van zijn
beweringen kunnen gecontroleerd worden aan de hand van
feiten uit de geschiedenis. James de Vierde van
Schotland was een flierefluiter met een hele reeks
minaressen en het is bekend dat zijn vrouw Margaret
Tudor door zijn buitenechtelijke relaties van hem
vervreemd geraakte. James heeft voor de slag bij Flodden
inderdaad visioenen gehad en veel historici denken dat
die het werk van zijn vrouw waren. We weten ook dat
James een aantal koninklijke dubbelgangers in zijn
wapenkleed rond liet lopen. Sommige historici schrijven
dat er wel een stuk of tien ‘nepkoningen’ in Flodden
meevochten.’ (p. 255)
Didactische
verwerking
Geschikt voor
vrijwilligers, minder voor klassikale lectuur. Je kunt
groepjes een aantal historische romans laten lezen rond
dezelfde periode, zoals wij deden bij het
internetproject over
Joos de Rijcke.
Of je laat een klas
als variante werken rond uitsluitend historische
thrillers uit diverse tijdperken.
De mogelijkheden
zijn hier gevarieerd , afhankelijk van de tijd die je
kunt besteden, of je kunt samenwerken met je collega
Nederlands/geschiedenis, de bedoelingen die je
nastreeft, welke media je wil integreren, het terrein
(geografisch, cultureel en/of historisch) dat je wenst
te bestrijken, de omvang en het leesniveau van je klas(sen),
je eigen ervaring...
- De historische
thriller
De onthechting van Christopher
Sansom speelt in dezelfde periode, maar iets later.
- Uitgeverij De
Leeskamer heeft zich gespecialiseerd in historische
thrillers. Ze heeft de aanbevelingswaardige gewoonte om
het eerste hoofdstuk van elke roman op haar website te
publiceren als smaakmaker. Hier kun je dus eveneens
veilig een geschikt boek laten kiezen.
- Voor het werken
met historische lectuur, zie op de site van de Vlaamse
Vereniging Leraren Geschiedenis (VVLG)de algemene
bijdragen over het werken met (jeugd)literatuur:
Gelezen tijd. Historische romans in de tweede en derde
graad: cultuuroverdracht en leesplezier, Wachters voor
de poorten van het millennium. Historische (jeugd)romans
als medium voor cultuuroverdracht en
waardeverduidelijking en Concreet werken met
historische romans in de klas.
http://users.pandora.be/michel.vanhalme/jeugd11.htm
- Een heel goede en
bijzonder uitgebreide afdeling historische romans met
verschillende ingangen o.a. alfabetisch via auteur, vind
je dan weer op deze website
Op de site van de
VVLG vind je eveneens een massa
lectuursteekkaarten van historische romans, met min
of meer uitvoerig didactische uitwerking. Kies
‘historische lectuursteekkaarten’ en dan ‘indeling per
tijdvak’.
- Er zijn ook goede
films of historisch documentaires waarvan je fragmenten
kunt laten inschakelen en betrekken in de uitwerking;
-
Shakespeare in Love
-
Televisiereeks Henry VIII
-
Barry Lyndon
-
Richard III op internet: Er bestaat een Engelse en een
Amerikaanse Richard III Society. Via de site over de
Slag bij Bosworth (waar Richard door verraad
verslagen werd en sneuvelde in 1485)
kun je alle mogelijk links vinden naar (meestal) Engelse
sites.
Via Wikipedia kun je
op internet meer over Richard opzoeken in het
Nederlands.
- Shallot ontmoet op
een bepaald ogenblik koning Hendrik VIII. De
beschrijving van die ontmoeting is geïnspireerd door het
portret dat Hans Holbein van de koning schilderde. Laat
dit opzoeken op internet en naast de beschrijving
leggen.
Jos Martens
|
