De wereld van zuster Fidelma

Historische detectives van Peter Tremayne

Doelgroep: 14 - 18 jarigen.

Tijd: Tweede helft zevende eeuw.

Historische detectives vormen een variant op de gewone historische roman. Je hebt ze grosso mode in twee soorten: boeken waarin het thrillerelement overheerst en boeken die je meer leren, meer inzicht geven in een bepaalde tijd. De minder goede doen dat door hun kennis schoolmeesterachtig uit te stallen, de beste strooien hun wetenswaardigheden organisch door het geheel, zonder pedanterie en zonder de vaart van het verhaal te hinderen. 

De zuster Fidelma-boeken behoren tot de tweede categorie, net als de broeder Cadfaelverhalen van Ellis Peters, waarmee ze vaak vergeleken worden. Ze voeren ons binnen een totaal vreemde wereld. Vrijwel niemand weet dat Ierland veertien eeuwen geleden een -zelfs in onze ogen- zeer geëmancipeerde samenleving was. Zuster Fidelma van het klooster van Kildare is nog maar net in de twintig, maar bekleedt toch al een hoge post in het Ierse rechtssysteem. Daardoor wordt ze regelmatig gevraagd ingewikkelde kwesties te onderzoeken en als rechter ruzies te beslechten.  

In het Ierland van de zevende eeuw bestond een systeem van doortimmerde wetten, dat bekend stond als de Wetten van de Brehons, een woord dat afgeleid was van breitheamh - rechter. De manier waarop deze wetten omgingen met de positie van de vrouw was absoluut uniek. Ze gaven de vrouwen meer rechten en bescherming dan welk ander westers rechtssysteem van toen of later ook. Vrouwen konden als gelijken van de man elk beroep uitoefenen en ieder politiek ambt bekleden en deden dat ook. Zij werden door de wet beschermd tegen seksuele intimidatie, discriminatie, verkrachting, hadden het recht om op gelijke termen te scheiden en konden een deel van het bezit van hun echtgenoot opeisen als onderdeel van de scheiding en ze konden zelf erven. 

Op het vasteland van Europa en in Engeland heersten verval en instabiliteit. Ierland daarentegen kende een periode van grote bloei. Uit alle hoeken van Europa, met inbegrip van de Angelsaksische koninkrijken, kwamen studenten in groten getale naar Ierse universiteiten. Tegelijkertijd gingen talloze mannelijke en vrouwelijke Ierse zendelingen op pad om Europa tot het christendom te bekeren. Het was wel zo dat de Ierse Keltische Kerk voortdurend met Rome overhoop lag over liturgie en kerkelijke rituelen. Eén aspect was, dat de Ierse Kerk veel vrijer stond tegenover het celibaat van de geestelijken dan Rome. In Fidelma’s tijd woonden beide seksen in gemengde kloostergemeenschappen.

Het klooster van de dode zielen, Peter Tremayne Zuster Fidelma 10

Vertaling van ‘Smoke in the wind’ door Hans van den Boom
Omslag: Leo Wildschut
Zelhem, De Leeskamer, 2009, 283 blz.

Plaats en tijd: Wales, koninkrijk Dyfed 666.
Doelgroep: 14 - 18 jarigen; volwassenen
Thematiek: politieke intriges, moorden

Inhoud

Fidelma, zuster van de koning van Cashel, en dálaigh (onderzoeksrechter) is met haar vriend en lotgenoot in vele avonturen, de Saksische monnik Eadulf, op weg van Ierland naar Canterbury. Door een zware storm is hun schip gedwongen een haven binnen te lopen op de kust van Dyfed, in Wales. Als koning Gwlyddien hoort van hun komst, doet hij meteen een beroep op Fidelma, want ook hier is haar reputatie als speurder haar voorafgegaan. De koning vraagt haar een mysterie op te lossen: alle monniken van het klooster in Llanpadern zijn van het ene op het andere ogenblik spoorloos verdwenen. En een van die monniken is zijn oudste zoon. 

Zij vertrekken met een ambtsgenoot: broeder Meurig, een barnwr (spreek uit: barnoer). Hij is opgeroepen om een zaak van verkrachting en moord te berechten, in de buurt van het klooster der verdwenen monniken. Gaandeweg lijken de twee zaken met elkaar verband te houden. Voor zij Wales kunnen verlaten raken Fidelma en Eadulf verstrikt in een ongelooflijk web van politieke intriges en moord. En meer kunnen we helaas niet vertellen, om het leesplezier niet te vergallen.

De lijn van de Fidelmareeks wordt voortgezet. Net als de vorige romans biedt ‘Het klooster van de dode zielen’ geen vervlakkend leesvoer, maar laat de lezer toe zich cultuurhistorisch te verdiepen in de beschreven tijd en maatschappij. (De Nederlandse titel is ditmaal beter dan de originele Engelse, vermits het hele verhaal zich afspeelt aan de vooravond van het oude Keltische Samhain, dat nog maar een halve eeuw eerder omgedoopt is tot Allerheiligenavond (waaraan later Allerzielen wordt toegevoegd) en dat sinds het einde van de 20^ste eeuw weergekeerd is uit de VS als Halloween.)

Over de zuster Fidelmaboeken hebben we al heel wat historische achtergrond gegeven bij de bespreking van het eerste boek op deze website Absolutie voor moord en nog meer bij het vijfde boek, Het web van Araglin.

In dit tiende verhaal krijgen we aanvullende informatie over de politieke, juridische en religieuze situatie in de Welshe koninkrijken. Hier leven Keltisch sprekende Britten, die door de opdringende invasies van Saksen, Angelen en Jutten steeds meer naar het westen en noorden zijn verdrongen en strijden voor hun voortbestaan.

Jos Martens