Kloostermoord

Christopher Sansom, Utrecht, De Fontein, 2011, 415 blz. (Oorspronkelijke titel: Dissolution, vertaald door J.J. de Wit).Eerder verschenen onder de titel De onthechting, Amsterdam, Uitgeverij M, 2003, 397 blz.

Plaats en tijd: Engeland 1537 (tijd van Hendrik VIII) 

Thematiek: opheffing kloosters, hervorming, gewetensnood 

Genre: historische detective. 

Doelgroep: 14 + & volwassenen 

Waardering: ****/5 

Inhoud

Wanneer de winter van 1537 aanbreekt is Engeland verdeeld in twee kampen: aan de ene kant de aanhangers van koning Hendrik VIII, die zichzelf tot hoofd van de Anglicaanse Kerk heeft uitgeroepen; aan de andere kant de katholieken, die trouw willen blijven aan de paus. 

Als het verhaal begint, op 1 november 1537, is koningin Jane Seymour, Hendriks derde echtgenote, nog geen twee weken tevoren overleden in het kraambed (24 oktober 1537). (De hoofdpersoon, Shardlake, maakt wel vaker toespelingen op de Engelse geschiedenis die voor een Brit vermoedelijk duidelijk zijn, maar daarom nog niet voor buitenlanders, die minder op de hoogte zijn van de feiten.) 

Kanselier Thomas Cromwell, de gevreesde en meedogenloze architect van de reformatie, is in naam van de koning een kruistocht begonnen tegen het oude geloof door middel van strikte wetten, talloze rechtszaken en een uitgebreid netwerk van spionnen en informanten. Onder het mom van de hervorming zijn de kleine kloosters al opgeheven. Nu viseert Cromwell de grote kloosters, die zoveel rijker zijn. Hij wil echter omzichtig tewerk gaan, want de eerste golf van opheffingen heeft een grote opstand veroorzaakt in het noorden van het land, die door de koning slechts met veel diplomatie, gevolgd door verraad en executies, is afgewend. 

Dan wordt Singleton vermoord, die hij als gezant had gestuurd naar het klooster van Scarnsea, aan de zuidkust van Engeland. Matthew Shardlake, die bekend staat als 'de slimste bochelaar van het land' krijgt van hem persoonlijk de opdracht de zaak te onderzoeken. Shardlake vertrekt in gezelschap van zijn jonge klerk Mark Poer. In het benedictijnerklooster worden ze met nauwelijks verhulde vijandschap ontvangen. Dit dwingt de briljante, maar vaak ook eigenzinnige Shardlake tot onvermoede persoonlijke risico's. Het klooster blijkt zijn duistere geheimen te bezitten en de onderzoekers stuiten letterlijk op oude lijken. De doorbraak is even onverwacht als gewelddadig en blijkt zijn wortels te hebben in de terechtstelling van koningin Anna Boleyn, de tweede echtgenote van de koning (19 mei 1536). Op dat moment wankelt Shardlakes geloof in de reformatie, heel even, want overtuigd van zijn persoonlijk gelijk zet hij standvastig door. 

Als het verhaal eindigt is het klooster opgeheven en wordt het gesloopt, terwijl de rijke bibliotheek op de brandstapel belandt. Shardlake moet het voortaan doen zonder zijn jonge assistent. In ruil ontfermt hij zich over de ziekenbroeder, broeder Guy, een uit Granada afkomstige Moor, die in Leuven heeft gestudeerd. Oh, ja: en hij neemt ontslag uit Cromwells dienst, die hij heeft leren kennen als een gewetenloze schoft. 

Bespreking 

Ik kocht dit boek omdat ik net voordien de bespreking had ingezonden van de televisieserie Henry VIII en meer wilde lezen over de tijd. Dat ik een voorkeur heb voor historische thrillers, is mooi meegenomen. En op geen van beide terreinen werd ik teleurgesteld. 

De Britse auteur Christopher J. Sansom promoveerde als historicus en was advocaat, voor hij besloot fulltime schrijver te worden. De onthechting is zijn debuutroman. Alles wijst erop dat we nog vervolgdelen kunnen verwachten. (Ondertussen schreef Sansom vijf thrillers rond Shardlake). De tijdgeest is goed getekend: de auteur heeft zich uitstekend gedocumenteerd. Shardlake redeneert vanuit die tijdgeest als een rechtlijnige, fanatieke doch niet onmenselijke hervormer. Pas heel op het einde van het boek beseft hij dat hij door zijn religieuze oogkleppen veel kleinmenselijke hebzucht, verstopt onder het mom van godsdienst, niet heeft opgemerkt en zich daardoor heeft laten misbruiken. 

Natuurlijk doet de plot denken aan Umberto Eco's beroemde De naam van de roos. Sansom verwijst er zelfs subtiel naar wanneer de bibliothecaris van het klooster Shardlake een kopie laat zien van Aristoteles' verloren werk over de komedie dat in Eco's roman zo'n belangrijke rol speelt. 

Jos Martens

februari 2012