Anna van Kleef, door Hans Holbein 

In deze sfeer wordt advocaat Matthew Shardlake gevraagd de jonge Elizabeth Wentworth te verdedigen die haar neefje vermoord zou hebben. Zij weigert ook maar iets te zeggen tegen de rechters. Dat betekent: ‘scherpe ondervraging’ (foltering) en de doodstraf. Shardlake is echter overtuigd van haar onschuld.  

Om 12 dagen respijt te verkrijgen voor het meisje accepteert Shardlake een opdracht van Thomas Cromwell. Hij moet de verdwenen alchemieboeken vinden met de formule voor Grieks vuur, voordat Cromwells tegenstanders er mee vandoor gaan. In zijn nawoord legt Sansom uit dat het een geheim wapen is, een soort vlammenwerper gemaakt van een mengeling van aardolie en harssoorten, die de Byzantijnse legers al in de zevende eeuw gebruikten tegen de Arabieren en later tegen de Turken. Wanneer Shardlake en Jack Barak, een zwaardvechter in dienst van Cromwell, de betrokken alchemisten vinden, blijken die net tevoren genadeloos en op zeer bloedige wijze afgeslacht. Er moet verraad in het spel zijn, dat kan niet anders. Tot zijn verbazing ziet Shardlake een radeloze Cromwell, die hem bezweert de zoektocht tot een goed einde te brengen.

Naarmate de speurtocht van Shardlake en Barak vordert, stapelen de lijken zich op met gruwelijke en op het eerste gezicht zinloze moorden. Blijkbaar moet iedereen eraan geloven die mogelijk iets over het Grieks Vuur zou kunnen vernomen hebben. Telkens zijn hun tegenstanders de twee speurders net iets te snel af geweest. Ook Shardlake ontsnapt enkele malen op het nippertje aan de dood. Hij vindt zelfs ei zo na zijn einde in een beerput, een echte dan. En niet altijd zijn de gevaarlijkste vijanden de meest voor de hand liggende. 

Wat zich ontspint, is een spannend en goed opgebouwd verhaal, waarin de rechtszaak en de zoektocht voortdurend vermengd worden. Tezelfdertijd krijgt de lezer ook een sterke historische evocatie van deze periode, waarin politiek, rechtspraak en religie, bezit en standsbewustzijn onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ook de sociale gevolgen van de opheffing van de kloosters doen zich met de dag pijnlijker voelen.  

Natuurlijk lost Shardlake de kindermoord op en bewijst de onschuld van de jonge Elizabeth Wentworth. Zijn volstrekt gewetenloze vijanden zijn te zoeken in de allerhoogste kringen, die Cromwell ten val willen brengen, de Reformatie nekken en met dat doel voor geen moord meer of minder terugdeinzen. 

In het boek ontmoeten we meteen bij het begin een van de figuren uit het vorige verhaal: Guy Malton, een uit Granada afkomstige bekeerde Moor, die in Leuven medicijnen heeft gestudeerd en nu apotheker is in Londen. Op het einde houdt Shardlake een nieuwe helper over aan zijn avonturen: Jack Barak, de zwaardvechter, voorheen in dienst van Cromwell.

En het beruchte Griekse vuur? Alleszins zou het de volgende eeuwen nooit in de Europese oorlogvoering gebruikt worden (tot het in de 20^ste eeuw toch weer opdook in de vorm van fosforbommen (tijdens W.O. II) en het even gruwelijk napalm (in de Vietnamoorlog). 

De roman volgt niet alleen de persoonlijke perikelen van Shardlake, maar ook wat er op het hoogste politieke vlak gebeurt. De inmiddels bijna vijftigjarige koning raakte verliefd op een tiener uit een katholieke adellijke familie, Catherine Howard. Cromwell werd in mei 1540 uit al zijn functies ontheven, van hoogverraad beschuldigd en uiteindelijk onthoofd. Deze combinatie van grote historische gebeurtenissen met een strakke spanningsboog en een gevarieerde inkijk in de verscheidene maatschappelijke kringen van die tijd maken van Het zwarte vuur een van de boeiendste thrillers van de jongste jaren. Hopelijk worden de volgende delen ook snel vertaald.

(O ja, niet in het boek vermeld: ook Hans Holbein de jongere (ca. 1497-1543) viel omwille van zijn portret, dat je hier boven vindt, eveneens voor enkele jaren in ongenade als hofschilder. Hij overleed in Londen aan de pest (J.M.))

Thomas Cromwell (1485-1540) door Hans Holbein

Bespreking

Dit is de tweede historische detectiveroman van Christopher J. Sansom met de gebochelde advocaat Matthew Shardlake als hoofdpersoon. Het verhaal speelt zich af in lente en zomer 1540, drie jaar na zijn debuut in Kloostermoord.

Het zwarte vuur is een sterke tweede thriller, onder meer omwille van de sfeerschepping. Sansom voert zijn hoofdpersoon van de beslotenheid van een klooster (in Kloostermoord) naar de stinkende, rommelige straten van Londen in 1540, in die langste en heetste zomer van de hele eeuw. En dat kleurige, geurige Londen is zo plastisch beschreven dat de stank van de gevangenen, de open riolen en de Theems bij laagtij in je neus kruipt en zelfs met geurballen niet meer is weg te krijgen. Zo beeldend ook dat het hele boek klaar ligt om verfilmd te worden. 
Via Shardlake neemt de auteur ons mee naar de kroegen, de goorste bordelen en de danteske hel van de Newgate gevangenis, maar ook naar de paleizen en de herenhuizen van de hoofdstad. En naar het dak van de (oude) St. Paul’s kathedraal. 
Boek en personage zijn hier complexer dan in Kloostermoord. Het leven en het karakter van Shardlake worden boeiender en krijgen meer diepgang, onder meer omdat hij verliefd wordt op een adellijke erg standbewuste weduwe, de rijke en aantrekkelijke lady Honor Vaughan. “Stand is alles.” (p. 545)
Voorin een stamboom van de familie Wentworth en over een dubbele bladzijde een plattegrond met een deel van Londen in 1540, die je toelaat de meeste verplaatsingen te volgen.