Community Geschiedenis Histoforum
Soldaten van God. Nederlandse en Belgische missionarissen op missie in China in de negentiende eeuw
Harry Knipschild, uitg. Bert Bakker: Amsterdam
2007), 352 blz., prijs
€ 25,-
De levensgeschiedenis van bisschop Ferdinand Hamer (1840-1900) vormde het hoofdthema van de dissertatie van Harry Knipschild, waarvan deze Leidse universiteitsdocent nu een gepopulariseerde versie publiceert. Hamer was een Nijmeegse volksjongen die zich in 1864 als jong priester meldde bij de nieuwe Belgische missieorde van Scheut. Aangestoken door de imperiale dromen van de kroonprins, de latere koning Leopold II, en in het voetspoor van koloniserende mogendheden als Frankrijk, togen de missionarissen naar China om daar het katholieke geloof te verkondigen onder de als achterlijk gekenschetste Chinezen. Er ging de droeve mare over Chinese kinderen die door hun arme ouders te vondeling werden gelegd. Het vrijkopen, dopen en katholiek opvoeden van Chinese kindjes leek een legitiem doel, waarvoor velen in Europa hun beurzen trokken; de propagandaorganisatie van de Heilige Kindsheid kende vertakkingen in diverse landen.
Als ware ontdekkingsreizigers maakten de paters, gesterkt door de pauselijke zegen, de lange zeereis naar China en togen diep het binnenland in. Hun wachtte in veel gevallen een bar en eenzaam bestaan, maar de ‘soldaten van God’ (niet alleen Scheutisten) slaagden erin kleine missieposten in Noord-China en Mongolië op te zetten, met schooltjes en hospitaaltjes die vooral de allerarmsten trokken. ‘Wij hebben te lijden van de onverschilligheid van het Chinese volk. Wat is het triest zoveel zieltjes verloren te zien gaan,’ schreef Hamer in 1888. Hij moest het hoofd bieden aan bedreigingen van roversbenden en hoefde van de Chinese overheid geen hulp te verwachten. Toen in het jaar 1900 de Bokseropstand losbarstte, stierf Hamer met honderden missionarissen een gruwelijke marteldood in een xenofobische geweldsorgie. Op missieposten speelden zich wildwesttaferelen af, met priesters die op het dak van de kerk met geladen geweren de stormloop van de Boksers afwachtten, om dan soms toch samen met de parochianen het onderspit te delven.
Knipschild heeft de archieven van Scheut dankbaar uitgeplozen. Hij zoemt vooral in op de lotgevallen van de Scheutisten en op de interne verhoudingen binnen de congregatie en tussen de verschillende missieordes. Hij gebruikt vaak lange citaten en parafrases uit de correspondentie van de zielenherders. De lezer kan zich zo laten meeslepen door hun zorgen en wederwaardigheden. De spanningen in het zieltogende Qing-rijk dat zwalkte tussen vernieuwing en vasthouden aan confuciaanse tradities, vormen helaas slechts een schetsmatig decor. Het boek is vooral geslaagd als kroniek van de merkwaardige missie-ijver die een eeuw geleden kenmerkend was voor het rijke roomse leven.
Jan van Oudheusden
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum