Community Geschiedenis Histoforum
Stalins jeugdjaren.Van rebel tot rode tsaar
Simon Sebag Montefiore, uitg. Nieuw Amsterdam:
Amsterdam 2007, 496 blz., prijs
€ 29,95.
In 2004 verscheen van de Britse historicus/journalist Simon Sebag Montefiore een lijvig boek over Stalin en zijn hofhouding: Stalin, aan het hof van de rode tsaar. Voor de liefhebbers was dat smullen geblazen. Nu heeft de auteur dit werk aangevuld met een even omvangrijke biografie van de jonge Stalin. Hij volgt de latere dictator op de voet, vanaf diens geboorte (1878) in het armoedige Gori in Georgië, als zoon van een dronken schoenmaker, tot aan het moment dat Stalin na de Oktoberrevolutie van 1917 volkscommissaris (minister) van nationaliteiten wordt in Lenins kabinet.
Sebag Montefiore baseerde zich op heel wat getuigenverklaringen en op veel onuitgegeven bronnen, zoals onlangs geopende archieven van de tsaristische geheime dienst Ochrana Achtereenvolgens zien we de jonge Josef Wissarionovitsch Dzjoegasjvili - gemept door zijn ruwbesnaarde vader, beschermd door zijn vrome moeder - als rebelse seminarist, als organisator van bankovervallen en aanslagen in de Kaukasus (ter financiering van de communistische krantjes), als Georgisch nationalist, als leider van arbeidersoproer in de oliestad Bakoe, en als eenzame jager in zijn Siberische ballingsoord, waarschijnlijk de plek waar zijn exotische Georgische aard is ‘kapotgevroren’. Stalin bracht de waakzaamheid, kilte en eenzaamheid van Siberië later mee naar het Kremlin, aldus de auteur.
Opvallend veel aandacht is er voor Stalins sterke punten, en dat zijn er heel wat meer dan zijn bekende waakzaamheid en overlevingsinstinct. Stalin was een liefhebber van Shakespeare, hij verslond Victor Hugo. Hij was een man van brede ontwikkeling, met belangstelling voor poëzie: elk hoofdstuk in het boek begint dan ook met een gedicht van de hand van de meester. Stalins talenkennis en zijn vele amoureuze escapades komen eveneens aan bod. Telkens moest hij schuilen, steeds andere pseudoniemen aannemen, zoals die van zijn Georgische romanheld Koba. De naam Stalin - man van staal - dateert van 1912. Het rijmde op die van zijn idool, Lenin, die hij in 1905 in de tegenwoordige Finse stad Tampere voor het eerst ontmoette. Ook in gevangen- en ballingschap gedroeg Stalin zich rebels en heerszuchtig.
De auteur vond overigens geen overtuigend bewijs voor de veelvuldig geuite aantijging als zou Stalin dubbelagent voor de Ochrana zijn geweest - een verleidelijke theorie die het goed deed tijdens de Koude Oorlog. Uiteindelijk was Stalin niet alleen een amoreel figuur, maar ook een toegewijde marxist.
Evenals het vorige boek van Sebag Montefiore, munt
ook Stalins jeugdjaren uit door een zeer levendige stijl. De
auteur schrok er niet voor terug om conversaties woordelijk te
reconstrueren. Daardoor leest het boek als een roman met een filmische
verbeeldingskracht. Een voorbeeld. In januari 1913 loopt Soso
(koosnaampje voor Josef) door het Wenen van keizer Franz Josef, wiens
dagelijkse rit onder Hongaarse escorte van paleis Schönbrunn naar de
Hofburg door honderden stadgenoten en bezoekers werd gadegeslagen. Op
datzelfde moment moet vertoefde daar ook de 23-jarige mislukte
kunstschilder Adolf Hitler. Soso en Adolf, de beide titanen van de
twintigste eeuw: ze hebben elkaar nooit ontmoet, maar wie weet stonden
ze hier in Wenen wel een moment schouder aan schouder te staren naar de
vergane glorie van de negentiende eeuw! Wat een beeld!
Jan van Oudheusden
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum