Community Geschiedenis Histoforum
De beloften van het lichaam
De auteur heeft zich
verdiept in de wereld
van natuurgenezers,
waterdokters of hydrotherapeuten (zoals Kneipp en Aloïs Van Son),
vegetariërs, naturisten, Lebensreformers, cultuurcritici,
geheelonthouders en mensen die bij Gandhi of in Tibet gingen kijken hoe
ze gezond konden blijven. Vanaf de late 19° eeuw beloofden zij de
“moderne” kwalen te overwinnen door dichter bij de natuur te gaan leven
en door lichaamsbeweging.
De natuur zou de
stedelijke burgerij beschermen tegen de kwalen van de
geïndustrialiseerde stad en tegen degeneratie, die zich o.m. zou
uiten in zwaarlijvigheid.
Het waren lieden van
diverse overtuigingen: katholieken, liberalen, socialisten,
anarchisten. Duitsland was het grote voorbeeld. De
katholieke priester Sebastian
Kneipp (1821-1897), zelf verre van slank, was de bekendste. Hij zocht
het heil in koud water,
ascese en fysieke oefeningen zoals gymnastiek en … hout zagen. Duizenden
Europeanen trokken naar zijn kuuroord Wörishofen in het zuiden van
Beieren, op zoek naar genezing. Een kleiner aantal naar een katholiek
sanatorium in Sleidinge (Oost-Vlaanderen). Anarchisten stichtten
kolonies in bosrijke gebieden in Nederland, België, Frankrijk. Deze zijn
al lang uitgestorven,
andere therapieën overleven in aangepaste vormen.
Het boek toont aan
dat de bewuste zoektocht naar alternatieve therapieën al meer dan 100
jaar oud is. Het geeft een goed beeld van het gedachtegoed
van vele Europese burgers in de jaren 1890 – 1940. De auteur
vertelt ook hoe politici ( keizer Frans Jozef, Mussolini, Hitler),
kerkelijke gezagsdragers en
schrijvers zoals Felix Timmermans en Marnix Gijsen stonden
tegenover het nieuwe ideeënarsenaal. Kneipp werd door paus Leo XIII in
1893 tot kamerheer verheven
en in 1894 ontvangen op het Vaticaan. Kardinaal Mercier bezocht
natuurgenezer Van den Broeck. Het eerbetoon hield telkens minstens
zoveel verband met hun
inzet voor de katholieke zaak als met hun geneeskundige opvattingen.
Abortus en anticonceptie werden in 1930 door Pius XI scherp veroordeeld;
enkel periodieke onthouding werd getolereerd.
Het preventief
eugenetisch programma van de naturisten (met o.m. gedwongen sterilisatie
van ernstig gehandicapten viel uiteraard niet in goede aarde bij de kerk
en kwam in een ongunstig daglicht te staan toen Hitler zijn raciale
selectie doorvoerde. Hitler verbood in 1933 de socialistische
naturistenverenigingen en het nudisme, maar nam van andere naturisten
wel ideeën over voor zijn “Kampfbund für völkische Freikörperkultur”
(332). Mussolini’s inzet
voor lichamelijke opvoeding en zijn sympathie voor natuurgeneeskunde
steunden de nieuwe beweging.
Het boek is
rijkelijk voorzien van noten (353 – 406), een stevige bibliografie
(409-436) en een register (dat helaas erg onvolledig is).
Het is jammer dat de
studie stopt in 1940 i.p.v. 2008 : menig lezer zou waarschijnlijk ook graag het
oordeel van de auteur horen over hedendaagse alternatieve therapieën
zoals homeopathie, acupunctuur, osteopathie e.a. Op de kaft staat een
foto van een hoogspringer, maar in het boek staat niets over de houding
van de sporters tegenover de alternatieve geneeswijzen. Gelukkig beperkt
de studie zich niet tot België.
Referentie:
Evert Peeters, De beloften van het lichaam.
Een geschiedenis van de natuurlijke levenswijze in België, 1890 –
1940.
Uitgeverij Bert Bakeer, A’dam / Standaard Uitgeverij, Antwerpen,
2008.
443 p. ; foto’s, noten, bibliografie,register.
ISBN 978 90 351 3293 1;
€ 49,95.
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum