The song of the French Partisan

Het was een van de eerste lp's die ik ooit kocht, She Used to Wanna Be a Ballerina van Buffy Ste. Marie. Tijdens mijn studiejaren heb ik hem, zoals dat heet, stukgedraaid. Mooi woord overigens, dat met de komst van de cd ineens onbruikbaar is geworden. Soms luisterde ik er naar samen met een studiegenote die gek was van Indianen; Buffy Ste. Marie is een Canadees Indiaanse zangeres. De meeste andere studenten moesten niets hebben van deze extreem vibrerende zangeres.

Na mijn studietijd heb ik het album een eeuwigheid niet meer gedraaid, zeker niet na het in onbruik raken van de draaitafel. Pas onlangs kreeg ik de behoefte er weer eens naar te luisteren, vooral ook om te zien of ik het oude gevoel opnieuw zou beleven. Het leek of de tijd had stilgestaan, ik ervoer de muziek, zoals ik die veertig jaar geleden beleefde. En net als toen, is er maar één persoon die haar, net als ik, waardeert. Nee, niet dezelfde persoon als toen, maar mijn vrouw. Mijn kinderen kijken me alleen maar meewarig aan, als je van dit soort muziek houdt, moet er wel een steekje aan je los zitten. Gelukkig is dat gevoel wederzijds, waar het hun muzieksmaak betreft.

Eén van de mooiste songs op het album vond ik vroeger The song of the French Partisan. Die voorkeur is niet verdwenen. Het lied bezorgt me ook nu nog kippenvel (al schreef je het toen anders). Het nummer is deels Franstalig, deels Engelstalig. Ik houd van de muziek, maar naar de tekst heb ik eigenlijk nooit geluisterd. Ik hoor gewoonweg niet wat er gezongen wordt. Aan de herkomst van het lied heb ik dan ook nooit aandacht besteed. Tot vandaag.

Ik ben begonnen in het boek De vergelding van Jan Brokken over de dood van een Duitse soldaat in zijn geboortedorp Rhoon en de vergelding die daarvan het gevolg is. Brokken vertelt daarin o.a. het verhaal van Arend-Jan Veth, die in het begin van de oorlog in het Nederlandse leger vocht en er, na de capitulatie, in slaagde om op 15 mei de boot naar Engeland te nemen. Pas in augustus 1944 kon hij weer actief aan de oorlog deelnemen. Hij landde in Normandië en leverde zijn bijdrage aan de bevrijding van Frankrijk, België en het zuiden van Nederland. 'Toen Arend-Jan en de mannen van de Prinses Irene Brigade de brug bij Pont l'Evêque innamen', schrijft Brokken, 'kregen ze camembert en calvados van de bevolking en werden ze toegezongen met het partizanenlied dat iedere dag op Radio Londres, het Franse equivalent van Radio Oranje, werd gedraaid.

Dat lied begon met: J'ai changé cent fois de nom / J'ai perdu femme et enfants / Mais j'ai tant d'amis / et j'ai la France entière. Vrouw en kinderen in de steek gelaten, maar je kreeg er zoveel vrienden voor terug, en heel het bevrijde Frankrijk. Tenminste in de originele versie van Anna Marly uit 1943 op een tekst van Emmanuel d'Astier de la Vigerie (dit "Bernard") met als titel La complainte du partisan en in de versie van Leonard Cohen, met een tekst van Hy Zaret (1969). Buffy Ste Marie maakte het lied universeler. Bij haar kreeg je er niet Frankrijk, maar de hemel voor terug (J'ai le ciel entier).

De versie van Leonard Cohen bezorgt Brokken altijd weer kippenvel. 'In de Engelse versie', zegt hij, 'komen twee regels voor die, denk ik, op de instemming van Arend-Jan Veth hadden kunnen rekenen: Freedom will soon come / it will come from the shadow. Vrijheid komt lang niet altijd uit het volle licht tevoorschijn, vaak komt ze uit de schaduwzone. De zone waar Arend-Jan jarenlang in verkeerde.'

Referenties

Brokken, J. (2013). De vergelding. Een dorp in tijden van oorlog. Amsterdam: Atlas Contact.

Song of the French Partisan

Het origineel door Anna Marly uit 1943.

De versie van Leonard Cohen uit 1969

De versie van Leonard Cohen in augustus 2012 in Amsterdam

De versie van Buffy Ste Marie