Historische empathie

Vaak wordt geconstateerd dat leerlingen moeite hebben met historische empathie, het praten of schrijven over gebeurtenissen of ontwikkelingen in het verleden en daarbij rekening houden met andere omstandigheden en een ander normen- en waarden. Dat dit niet beperkt blijft tot leerlingen en het verleden blijkt uit een artikel van Mohamed Ajouaou (universitair docent islam aan de VU) in Trouw waarin hij kritiek levert op het Sociaal en Cultureel Planbureau dat volgens hem niet de juiste instrumenten hanteert in een onderzoek naar het al dan niet praktiserend zijn van moslims.
Hieronder staat een aantal excerpten uit dit artikel.

Planbureau meet met orthodoxe meetlat

Mohamed Ajouaou,

Trouw 17 november 2012

Het is een goede zaak dat er meer wetenschappelijke aandacht komt voor de religieuze beleving onder moslims in Nederland. Maar zijn het gebruikte begrippenkader en de meetinstrumenten van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) wel geschikt voor de context van de islam? … Kan een socioloog de theologisch beladen labels 'praktiserend' en 'niet-praktiserend' zomaar op een groep plakken, zonder na te gaan of die groep zich hierin herkent? ... Voor het begrip 'praktiserend' neemt het SCP de indeling over van de orthodoxie. Daarin zal niet elke moslim zich herkennen. Maar zelfs al zouden ze dat wel doen, dan vertoont de toepassing van de begrippen 'praktiserend' en 'niet-praktiserend' nog gebreken. Zo wordt halal eten genoemd als een belangrijke indicator voor praktiserend zijn. Halal eten is echter net zo vanzelfsprekend als het dragen van een islamitische naam of de impliciete belijdenis (sjhada). Daardoor heft het veel minder betekenis voor de vraag of een moslim praktiserend is. Dezelfde orthodoxie waaraan het SCP kennelijk zijn categorieën ontleent (praktiseren is het naleven van voorschriften), beschouwt bijvoorbeeld de salat, het dagelijks gebedsritueel, als de allerbelangrijkste zuil van de islam. Alleen het niet verrichten van dit ritueel wordt voldoende geacht om in aanmerking te komen voor de status 'niet-praktiserend'. Onderzoek laat zien dat tientallen procenten van de moslims de salat niet verrichten. De conclusie dat bijna iedereen praktiserend is (zoals het SCP stelt) , zou daarom onjuist moeten zijn. Een ander probleem is – zo geeft het SCP zelf ook aan – het geforceerd op de islam toepassen van het begrippenkader dat ontwikkeld is in de sociologie van het christendom. Het meest opmerkelijke is het min of meer gelijkstellen van kerk(bezoek) en moskee(bezoek). De profeet Mohammed zegt in een overlevering: 'Voor mij is de hele aarde een moskee'. Een moslim kan dus overal een moskee 'bezoeken': ook in de trein, thuis, op het werk, in openbare ruimte, individueel of in gemeenschap.