300

VS, 2007 - duur: 1u 50 minuten - Engelse originele versie, Nederlandse ondertitels.

Waarschuwing: Een recensie in deze rubriek betekent zoveel als een kwaliteitslabel, hetzij voor de film in al zijn aspecten, hetzij voor didactische bruikbaarheid. Deze film is een negatieve uitzondering: waardeloos in alle opzichten. Hij komt hier alleen aan bod om te vermijden dat argeloze collega’s zich tot een bezoek/kopen zouden laten verleiden door de titel, zijn succes of het onderwerp.

In 480 v.C. sloegen de troepen van het Perzische Rijk, volgens Herodotos twee miljoen man sterk, een brug over de Hellespont en marcheerden Griekenland binnen. Xerxes was terug, om de nederlaag te wreken van zijn vader Darius, tien jaar eerder bij Marathon!

In een wanhopige poging om de opmars van het vijandelijke leger te vertragen zond Sparta een elitekorps van driehonderd hoplieten onder leiding van hun koning Leonidas naar de pas bij Thermopylai. Zeven dagen wisten de Spartanen, samen met hun bondgenoten, het gigantische leger tegen te houden.

Ik keek uit naar deze verfilming. Reeds in de humaniora was ik al verslingerd op het heroïsche verhaal van Leonidas met zijn driehonderd dapperen. Ondanks alle onvermogen om de Spartaanse mentaliteit te begrijpen, veranderde dat niet toen we in 1998 het monument van de slag bezochten, kort nadat ik de meesterlijke roman van Steven Pressfield. De poort van vuur had gelezen. Wat een held! Hij verdiende beter dan uithangbord te worden van een pralinemerk. En hij verdiende zeker beter dan deze fascistoïde film!

De regisseur (moge zijn naam onvermeld blijven) pretendeert deze vleesgeworden mythe van heldenmoed en onwaarschijnlijke opoffering te evoceren. Vlees genoeg, dat wel: hij voert de Spartanen op als een hersenloze club blote bodybuilders in leren lefbroekjes, met maar één ideaal: eervol sneuvelen nadat ze eerst een paar honderd Perzen over de kling hebben gejaagd. Lang, heel lang geleden dat ik nog zo met stijgende ergernis een film heb uitgezeten! Op heel het www is nauwelijks een behoorlijke recensie te vinden. Maar tot mijn stomme verbazing krijgt 300 hoge waarderingscijfers op kijkersfora! Wat uiteraard meer zegt over die kijkers dan over de kwaliteiten van de film.

In de hele prent zitten voor een historicus, of doodgewoon iemand die wat over het verleden wil opsteken, maximum 15 minuten aanvaardbare film. De eerste aanval van de Meden (wat niet eens wordt vermeld) is meer dan aanvaardbaar, en duidelijk geïnspireerd op het boek van Pressfield. Ik herken trouwens nog hele passages, die de betere sequenties markeren. De illustraties bij deze recensie horen daartoe.

En dan de negatieve kanten. Laat ik mij beperken tot een bloemlezing. De gezanten van Xerxes zijn bij voorkeur vette negers vol piercings en arrogantie. Xerxes zelf lijkt evenveel op de historische figuur als een bloemkool op een schoonheidskoningin: kaal hoofd, behangen met kettingen, gezicht vol gouden piercings, slechts gekleed in een soort tijgerbroekje, stem digitaal dieper gemaakt. Het college van Eforen is hier een corrupte troep gedegenereerde oude geilaards van magiërs, zwelgend in uitspattingen, die bovendien het orakel vervalsen. Leonidas, die in werkelijkheid reeds de zestig voorbij was, is hier een man van veertig, in de kracht van zijn leven, een soort Conan de

Barbaar. Dat zou nog te vergeven zijn. Maar dan volgen de onwaarschijnlijkheden elkaar op. De Spartanen vertrekken zonder tros, zonder voorzieningen, als gold het een wandeling door de korenvelden. Hun zware bronzen aspis (schild) hanteren ze als een frisby op het strand: regelmatig lanceren ze hem om een snode Pers op afstand te onthoofden. (Moet je maar eens opzoeken hoe die schilden in werkelijkheid gehanteerd werden.)

De Tienduizend Onsterfelijken, de Perzische elitetroepen, afgebeeld in Persepolis, zijn weggelopen Orks uit The Lord of the Rings, met zilveren maskers om hun misvormde tronies te maskeren. En ze voeren zowaar een echte trol mee, ontsnapt uit dezelfde film!

Laat ons stoppen. Eén ding nog intrigeerde me: waarom al die blote bodybuildersbasten? Geen enkel rechtgeaarde Spartaan zou zo dwaas zijn bloot ten strijde te trekken. Anders was de gestage afname van hun legercontingenten nogal wat sneller gegaan dan de eeuwen die het in werkelijkheid heeft geduurd. (Nooit terugtrekken en je nooit overgeven is niet zo bevorderlijk om je soldatenaantallen op peil te houden.) Spartanen waren dé professionals van de oorlogvoering in het oude Griekenland en bereidden hun campagnes zeer goed voor. En een degelijke wapenrusting behoorde tot die voorbereiding.

Tot me een voorval te binnen schoot. Bij ons bezoek aan Thermopylai wees een dame op het monument en vroeg: “Vochten die Grieken echt in hun blootje, met alleen een schild?” Zo beeldden de antieken hun strijders af, maar zo streden ze uiteraard niet. Zou dat de verklaring kunnen zijn in deze miskleun van een film?

Wie meer wil weten over de Perzen, de campagne van 480-479 v. Chr. En de Griekse overwinningen bij Plataeae en Salamis, gelieve niet naar dit onding te kijken. Ga liever grasduinen in onderstaande lijstje. Bij de besprekingen van de historische romans is ruim geciteerd uit Herodotos, die voor het uitvoerige en zeer gedetailleerde verslag in zijn Historiën nog overlevenden kon interviewen.

Troy. De legende ontmanteld. Hoofdst. 1: Rise and Fall of the Spartans - Duur: 1.30 u Heruitgegeven bij de reeks Oorlog in woord & beeld, nr. 3: Trojaanse oorlogen.

Voor militaire technieken en bewapening, zie: Conolly, P., Het Griekse leger, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij,1978. De behandeling van het in de roman beschreven tijdvak begint op p. 24, met een grote schildering van Leonidas' laatste aanval. Ook de slag bij Salamis, de bouw van de triremen en de maritieme tactiek krijgen behoorlijke aandacht.