Redeneren over bronnen

Voor historisch onderzoek zijn bronnen, primaire en secundaire, onmisbaar. Sterker nog, bronnen vormen het belangrijkste gereedschap voor de historicus. Het lezen en interpreteren van historische bronnen is echter niet eenvoudig. Je moet namelijk niet alleen met bronnen kunnen redeneren, maar ook over bronnen.

Redeneren over bronnen Bij redeneren over bronnen stel je allereli vragen over de bron, bijvoorbeeld wie heeft de bron geschreven of gemaakt, waar is de bron gemaakt en waarom is de bron gemaakt. In onderstaand schema kun je zien welke vragen je altijd moet stellen. Hoewel je altijd moet proberen een antwoord op alle vragen te vinden, zul je merken dat dit niet altijd mogelijk.

Redeneren met bronnen

Als je de vragen over de bron hebt proberen te beantwoorden, ga je onderzoeken welke informatie de bron biedt en, wat soms minstens zo belangrijk is, welke informatie ontbreekt. Is dat omdat de maker van de bron niet over meer informatie beschikte of heeft hij of zij misschien bewust bepaalde informatie weggelaten? In onderstaand schema zie je welke vragen je steeds moet proberen te beantwoorden.

Bruikbaarheid van bronnen

Tijdens een historisch onderzoek kom je een bron tegen en je vraagt je af of deze bron bruikbaar is voor je onderzoek. Hoe vind je een antwoord op die vraag?
1. Het antwoord is in de eerste plaats afhankelijk van wat je precies onderzoket, met andere woorden, wat is precies je onderzoeksvraag.

2. Vervolgens kijk je welke informatie de bron bevat. Geeft de bron informatie over alle aspecten of over al je vragen of slechts over een of enkele aspecten of voor het beantwoorden van één vraag of een deel van een vraag.

3. Vraag je af in hoeverre de informatie in de bron betrouwbaar is in relatie tot je vraag. Bedenk dat een bron voor de ene vraag soms wel betrouwbare informatie levert, maar voor een andere vraag niet.

4. Ook is het belangrijk je af te vragen over welke aspecten of voor welke (deel)vragen de bron geen informatie geeft.

Betrouwbaarheid van bronnen

“Source evaluation, the determination of information quality, is something of an art. That is, there is no single perfect indicator of reliability, truthfulness, or value. Instead, you must make an inference from a collection of clues or indicators, based on the use you plan to make of your source (Robert Harris, 1997).

Als je historisch onderzoek doet moet je altijd je bronnen beoordelen op betrouwbaarheid. Vooral het beoordelen van informatie van internet is vaak een lastige klus en afhankelijk van veel factoren.
Deze factoren staan in onderstaand schema. Omdat niet alle factoren voor elk onderzoek even belangrijk zijn kun je in de kolom 'criterium relevant' aangeven welke factoren voor je onderzoek van belang zijn. 

Adres website:	http://
Beschrijving website:	Titel:
	Onderwerp:
Deelrubriek	Vragen ter beoordeling van de website naar aanleiding van deze deelrubriek	Criterium relevant?	Jouw oordeel
Algemeen	Wanneer is het artikel gepubliceerd?	O	jaartal:                   /niet bekend
	Wordt er een ‘last update’ vermeld?	O	ja/nee
	Is de informatie actueel?	O	ja/nee/niet relevant
	Werken de hyperlinks op de website?	O	ja/nee/gedeeltelijk
	Is het taalgebruik correct	O	ja/nee
Auteur(s)	Is duidelijk wie de auteur (s)/organisatie is/zijn?	O	ja/nee
	Kun je in contact treden met de auteur(s)?	O
	Is de deskundigheid van de auteur(s) duidelijk?	O	ja/nee
Soort informatie	Is de doelgroep duidelijk?	O	ja/nee
	Is het doel van de website duidelijk?	O	ja/nee
	Heeft de site een informatief karakter?	O	ja/nee
	Maakt de auteur duidelijk wat zijn bronnen zijn?	O	ja/nee
	Maakt de site propaganda voor een bepaald standpunt?	O	ja/nee
	Is de site van een organisatie die een bepaald belang heeft bij het onderwerp?	O	ja/nee
	Valt de tekst op door uitgesproken meningen?	O	ja/nee
	Als de auteur anderen van zijn standpunt wil overtuigen, maakt hij dan duidelijk welk standpunt hij inneemt?	O	ja/nee
	Worden er meerdere visies op het onderwerp gepresenteerd?	O	ja/nee
	Is de geboden informatie feitelijk juist? Kun je de informatie nog op andere plaatsen opvragen?	O	ja/nee/onzeker
	Worden bronvermeldingen gegeven bij de aangeboden informatie?	O	ja/nee
	Bevat de site primaire bronnen of primaire informatie (bijvoorbeeld resultaten uit eigen onderzoek)	O	ja/nee/onduidelijk
Relevantie	Biedt de website relevante informatie voor het beantwoorden van hoofd- en /of deelvragen	O	ja/nee

Tip

Voor veel informatie is het belangrijk te weten wanneer de website voor het laatst is gewijzigd. Als dit niet op de website staat vermeld kun je in de adres balk het volgende typen: javascript:alert (document.lastModified). Dit werkt in veel gevallen, helaas niet altijd. 

Referenties

Captein, Melvin Bernardo Nicolai  (2009). Consumenten en het gebruik van internetbronnen Een studie naar de evaluatie van de betrouwbaarheid van online informatie. Masterscriptie, verkregen op 9 september 2011 van  http://www.rondjevanpavlov.nl/wp-content/uploads/2011/02/Eindversie-Scriptie.pdf

Harris, R. (1997). Evaluating Internet Research Sources. Southern California College. Internet document, verkregen op 11 september 2011 van  http://www.virtualsalt.com/evalu8it.htm

Nuttige websites

• http://histoforum.digischool.nl/informatievo/betrouwbaarheid.htm
• Evaluatiecriteria websites
• Vademecum van Schooltv
• Evaluating webresources
• Critically Analyzing Information Sources
• Evaluating the Quality of Information on the Internet
• Thinking Critically about World Wide Web Resources
• Zoekprof
• Kathy Schrock's Guide for Educators