Historium

Sinds 25 november 2012 heeft Brugge een nieuwe toeristische attractie, het Historium. In een pand op de Grote Markt kunnen toeristen een virtuele reis maken naar, hoe kan het ook anders in Brugge, de middeleeuwen. Een film neemt de bezoeker, in zeven afleveringen mee, naar en door het Brugge van 1435, het moment waarop Jan Van Eyck werkte aan zijn schilderij Madonna met kanunnik Joris Van der Paele.

Welk beeld wordt ons in de film voorgeschoteld van de middeleeuwen? Lang geleden alweer las ik Patricks Süsskinds roman Das Parfum. Bij de beschrijving van het marktleven in Parijs, waar de hoofdpersoon het levenlicht zag, moest ik geregeld bijna braken, zo realistisch wist de schrijver vorm te geven aan de smerigheid van de markt. Toen ik, vele jaren daarna, de film die van het boek gemaakt is ging zien waren mijn verwachtingen niet hoog gespannen. Kun je smerigheid realistisch filmen? Hoewel ik de film niet in alle opzichten geslaagd vond, overtuigde de scenes op de markt me wel. Je rook de kwalijke geuren die de markt verspreidde ook zonder geur-tv.

De film over het Brugge van Van Eyck had deze pretentie niet volgens de Belgische krant De Standaard. De bezoeker legt een traject af langs nagebouwde sfeerlocaties. En hoewel hij daarvoor over hobbelige kasseien moet stappen zijn deze wel netjes gepoetst. 'Want zo realistisch wil de reconstructie nu ook weer niet zijn dat ze de stad in haar grauwheid en vuiligheid oproept.' Hoewel de details van het middeleeuwse Brugge kloppen is het wel de vraag of wel het juiste beeld van dit tijdvak wordt opgeroepen, zo vraagt historicus en Bruggekenner Jan Dumolyn (UGent) zich, volgens De Standaard, af ? ‘Je kunt 1435 niet het hoogtij van de Brugse middeleeuwen noemen. Er hing crisis in de lucht, de Grote Brugse Opstand was op til. Daarna volgden honger en pest.’ ‘Historium presenteert een selectief beeld, dat beantwoordt aan ons hedendaags verwachtingspatroon. We koesteren graag het plaatje van het mysterieuze Brugge, met zijn pracht en praal. De stad was inderdaad zo’n beetje het New York van de middeleeuwen. Maar meer dan door pracht en praal werd ze getypeerd door onveiligheid, geweld, armoede en ruwe zeden.

Historium, aldus Dumolyn, is de zoveelste episode in het maken en propageren van Brugge als een goed bewaard relict, een imaginaire constructie.’ De technische innovaties en oogstrelende, computergegenereerde beelden van Historium zijn, volgens hem eigenlijk een gemiste kans. ‘Ze hadden ook ingezet kunnen worden voor een 3D reconstructie van de middeleeuwse stad, zoals we die intussen kennen op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het zou een gedroomde trekpleister voor een toekomstig stadsmuseumkunnen zijn. Dan communiceer je geen emoties, geen reclamefilm voor de stad, geen ontgoochelende oppervlakking. Maar wel kennis en inzicht over het verleden.’ Zijn kritiek is dus niet mals, maar betekent dit ook dat je leraren geschiedenis zou moeten ontraden om met hun kinderen het Historium te bezoeken. O kun je de film juist aangrijpen om met leerlingen te discussiëren over beeldvorming, over waarheid en Verdichtung. Tenslotte zul je leerlingen eerst moeten raken, voodat je met hen in debat kunt.

Bron: De Standaard, zaterdag 24 november 2012.

\

Zie ook het artikel over de verfilming van The White Queen, naar de  romanreeks De Rozenkoningin van de Britse schrijfster Philippa Gregory die zich afspeelt tijdens de Rozenoorlogen en waarvoor o.a. opnamen zijn gemaakt in Brugge.