Voetbal in Europa

Dirk Tuin

Hij lardeert langere hoofdstukken met kortere waarin hij levens van talenten en bekende (oud)spelers de revue laat passeren. Brouwer baseert zich daarbij op verschillende bronnen. Hij reisde voor dit boek naar verschillende Europese landen voor bezoeken aan musea en voor gesprekken met mensen die hem nader over (vroegere) sterspelers konden informeren. Brouwer weet tot in detail waarover hij schrijft. Het boek is dan ook goed gedocumenteerd; de in het boek opgenomen bibliografie telt maar liefst acht pagina’s.

Uit de caleidoscopische benadering waarvoor Brouwer heeft gekozen ontstaat een beeld van de betekenis die voetbal heeft. In positieve en negatieve zin. Voetbal in Europa schetst niet alleen een beeld van de ontwikkeling van het voetbal als sport waarin fortuinen te verdienen zijn, voor clubs en spelers, maar karakteriseert ook het belang van de sport in dienst van nationale en politieke interesses. Voetbal in Europa laat ons via de geschiedenis van het voetbal kennis maken met de maatschappelijke en politieke betekenis die deze sport in toenemende mate in ons werelddeel – en niet alleen hier - kreeg. Erik Brouwer vervlecht door de keuzes die hij maakt wat betreft tijdsgewricht, landen en spelers de ontwikkeling van de cultuur (en niet alleen de cultuur rond voetbal) met belangrijke historische gebeurtenissen als de eerste en tweede wereldoorlog, de stichting van de DDR, de Val van de muur, de dood van Nicolae Ceaușescu etc. Voetbal in Europa is dus meer dan de geschiedenis van het voetbal.

Er is een trend in het onderwijs om vakken meer in samenhang te onderwijzen, om verbinding met andere leergebieden te zoeken. Voetbal in Europa kan aanleiding zijn om die trend in praktische daden om te zetten. Het is een boek waarvan passages gebruikt kunnen worden bij geschiedenis, bijvoorbeeld als het gaat om de behandeling van tijdvak 9, ´tijd van wereldoorlogen´. Hoofdstukken 2 en 4 refereren aan deze periode van 1900 tot 1950. Hoofdstuk 2 via de Schotse voetballer Alexander (Sandy) Turnbull die in 1917 tijdens de slag om Arras om het leven kwam; hoofdstuk 4 aan de hand van de verrichtingen van het Oostenrijkse ´Wunderteam´ onder leiding van Hugo Meisl. Het boek van Brouwer kan – om nog een voorbeeld te geven - ook helpen inzichtelijk te maken hoe de Duitse Democratische Republiek (DDR) ontstond, wat het communisme behelst en vooral wat het betekende voor de mensen te moeten leven in een totalitair regiem met staatspropaganda. Hoofdstuk 12, getiteld “De republiekvlucht” maakt dit invoelbaar. Het gaat over ´de zaak ´Gerd Weber. Weber speelde 33 keer voor het Oost-Duitse nationale team. Hij moet in opdracht van de staat informatie geven over teamgenoten terwijl hij op zijn beurt ook weer in de gaten wordt gehouden. In 1989, net voor de val van de muur weet hij met zijn gezin de republiek te ontvluchten naar het westen.

Maar het boek kan ook uitstekend gebruikt worden bij een vak als burgerschap. Racisme en discriminatie is ook het voetbal niet vreemd. Nogal wat passages in Voetbal in Europa getuigen daarvan. Last but certainly not least kan het boek ook zondermeer dienen om kilometers te maken. Hoe meer leeskilometers leerlingen afleggen hoe meer hun leesprestaties zullen toenemen. Al jaren woedt in Nederland de discussie over de vraag hoe jongeren meer tot lezen kunnen worden aangezet. Door bij een les geschiedenis of burgerschap te verwijzen naar één of meer van de 19 hoofdstukken waaruit het boek van Erik Brouwer is opgebouwd, kan een leerling ervaren dat lezen interessant en relevant is, dat je ervan leert, je kennis vergroot. Misschien geef je door die verwijzing ook een aanzet tot het lezen van andere boeken over al dan niet hetzelfde thema. Erik Brouwer is journalist. Hij schrijft veel over sport. Dat hij het métier van schrijver beheerst mag blijken uit de onderscheidingen die hij in de loop van zijn carrière mocht ontvangen, waaronder de Nico Scheepmaker- beker en de Louis Hartlooper-prijs. Maar naast de betekenis die het boek in het (geschiedenis)onderwijs zou kunnen hebben, is Voetbal in Europa natuurlijk in de eerste plaats een aanrader voor eenieder die geïnteresseerd is in voetbal en degenen die daar door de jaren heen gezichtsbepalend in zijn (geweest).