Geschiedenis van de wetenschappen

De auteurs bezondigen zich gelukkig niet aan de anti-historische standplaatsgebondenheid om de huidige grenzen te beschouwen als de begrenzing van hun zeer ruim onderwerp. België is immers een tamelijk kunstmatige creatie van na 1830. Een groot deel van de geschiedenis vormden wij min of meer een eenheid met een hele reeks vorstendommen die we samenvatten onder de naam Lage Landen of Nederlanden. En de behandelde wetenschappers lieten zich in de voorbije eeuwen zeker niet inperken door die huidige grenzen!
Eén voorbeeld: Gemma Frisius was een Fries, idem (waarschijnlijk) voor Gualterius Arsenius.

2. De lengte van deze boekvoorstelling is omgekeerd evenredig met het belang van de besproken werken. Je kunt ze zoals gezegd gratis downloaden van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL).
Advies: doen!

Bespreking

De DBNL is een digitale collectie van teksten die behoren tot de Nederlandse letterkunde, taalkunde en cultuurgeschiedenis van de vroegste tijd tot heden. De collectie representeert het hele Nederlandse taalgebied en komt tot stand door een samenwerking tussen de Taalunie, de Vlaamse Erfgoedbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag.
De website wordt jaarlijks zo’n vier miljoen keer geraadpleegd.

De DBNL ontwikkelt zich in snel tempo tot een reusachtig compendium van alles wat in ooit in de loop der tijden in het Nederlands is geschreven.
Tot nog toe gold dat vooral voor literatuur, fictie. Daar komt blijkbaar verandering in, getuige onder meer deze twee boeken

Het eerste deel heb ik gedownload in pdf, vrij omstandig geraadpleegd en er intensief verschillende dagen mee gewerkt in verband met astronomie en astronomische instrumenten, Mercator, Vesalius, Ferdinand Verbiest en de jezuïeten in China ...
Het volledige werk heb ik uiteraard (nog) niet kunnen lezen.
Zoals altijd baseer ik mijn oordeel op een aantal omstandige testen via onderwerpen waarover ik al meer dan een beetje basiskennis bezit en/of, zoals hier het geval was: waarover ik meer wil weten en mijn gegevens verifiëren.

Het opzoeken van de lemma’s gaat zeer vlot: de index is net als de bibliografie eindeloos, maar op zich onbruikbaar daar de cijfers achter de namen verwijzen naar de bladzijden van de gedrukte versie. Dit is echter een pdf: via de zoekfunctie (een vergrootglas in de rechter bovenhoek) krijg je onmiddellijk een lijst en beland je bij de gezochte fragmenten. Eén lacune: een inhoudsopgave is in de hele pdf niet te vinden, soms zeer vervelend. Je vindt ze wel op de DBNL zelf en wanneer je op een onderdeel klikt, kun je dat volledig lezen op de site. Blijft hinderlijk. Wie wil telkens terug naar de website? Dit had in de pdf zelf moeten zitten.

De diverse hoofdstukken zijn toevertrouwd aan een keur van auteurs, wat soms verschillen oplevert in de gehanteerde stijl. Het geheel is vlot leesbaar, in een synthetisch-analytische opbouw. Dit wil zeggen: geen droge of te algemene opsomming, maar gelardeerd met voldoende anekdotiek en functionele illustraties.
Toch heb ik het woordenboek er vaker dan gemiddeld moeten bijhalen om bepaalde termen te begrijpen.

Het tweede deel, eveneens raadpleegbaar op de DBNL, vermeld ik volledigheidshalve, maar heb ik niet gelezen: Geschiedenis van de wetenschappen in België. 1815-2000.

Inhoud van deel 1

1. De erfenis der antieken: van de Oudheid tot De Revolutionibus van Copernicus.
2. De Wetenschappelijke Revolutie: van Copernicus tot Newton.
3. Op de drempel van de moderniteit.

Astrolabium, Adriaan Zeelst ca. 1575. Voorzijde Gebruikt verwisselbare geprogrammeerde platen, de timpanen, aangepast aan bepaalde breedtegraad, bv. 58 tot 51°  N.B.	Achterzijde. universeel astrolabium. Verticale voorstelling van het heelal. Arabische uitvinding, 11de eeuw in Toledo (Al-Andalus), weer opgepakt ca. 1550 door Gemma Frisius. Werd een specialiteit van de Leuvense school.

     © Jos martens, november 2019