Historische recensies

•  

Frits Boterman, Cultuur als macht. Cultuurgeschiedenis van Duitsland 1800 – heden (uitg. Arbeiderspers, Utrecht / Antwerpen 2013), 1069 blz., € 59,95.

 

Frits Boterman, emeritus hoogleraar moderne Duitse geschiedenis (UvA), levert met ‘Cultuur als macht’ zijn levenswerk af: een lijvig overzicht van alle geëngageerde schrijvers, kunstenaars en geleerden op Duitse bodem vanaf 1800. Centraal staat de interactie tussen deze cultuurdragers en de politiek. Als rode draden fungeren de mythes omtrent het Duits-zijn, de kloof tussen natie en staat, en de kritiek op de moderniteit. Rond 1900 is een hoofdthema de neergang van burgerlijke waarden en normen (met hun Bildungsidealen) tegenover opkomende stromingen van cultuurpessimisme en irrationaliteit, waar later het nazisme op stoelde. Verder komt o.m. aan bod: de impact van WO I, het nazisme, het naoorlogse Wirtschaftswunder, de Duitse deling en het RAF-terrorisme. Boterman brengt telkens eerst het historische kader aan, en plaatst daarin zijn figuren, ook in hun onderlinge polemieken. Zo laat hij goed de veranderende kijk van Thomas Mann op zijn land uitkomen. De auteur heeft voor zijn Nederlandse publiek een standaardwerk geschapen waar geen onderzoeker of geïnteresseerde omheen kan.

Jan van Oudheusden