Standplaatsgebondenheid en contextualiseren

Depressie

In 2013 schreef vakdidacticus Harry Havekes in Kleio een artikel over standplaatsgebondenheid en contextualisering. Hij illustreerde zijn verhaal met onderstaande opdracht afkomstig uit het pilotexamen vwo 2011 eerste tijdvak.
Het eerste deel van deze vraag zal vwo-leerlingen niet echt voor problemen hebben gesteld. De leerlingen hoeven alleen een relatie te leggen tussen de economische ellende en de noodzaak tot ingrijpen. Dat leerlingen veel meer moeite hadden met het tweede deel van de vraag verbaast niet. Ze moeten uitleggenm op welke manier de foto gebruikt kan worden om duidelijk te maken dat het beleid omgebogen moet worden. De meeste leerlingen zullen vast een punt gekregen hebben voor het eerste deel van het antwoord, dat de foto de ellende van de jaren dertig zichtbaar maakt. 48 van de leerlingen kreeg voor deze vraag dan ook twee punten. In het tweede deel van de vraag moeten leerlingen aangeven dat de liberale beleidsopvatting van niet ingrijpen door de overheid niet meer kon worden doorgevoerd. Om dit goed te hebben heeft een leerling behoorlijk wat kennis van het Amerikaanse economische beleid nodig. Hij moet weten hoeveel moeite de Amerikanen hebben met overheidsingrijpen in de economie. De leerling moet dus zowel kennis hebben van de context als zich verplaatsen in de economische normen en waarden van de Amerikanen. En eerlijk gezegd verbaast het mij dat 52% van de leerlingen de vollen drie punten voor deze vraag hebben gekregen.

Bron 1 
In de jaren 1930 laat de Amerikaanse president Roosevelt fotoreportages maken over de sociaaleconomische toestand op het Amerikaanse platteland. Fotografe Dorothea Lange maakt in 1936 deze foto die bekend staat als “Migrant Mother”, van een moeder met haar kinderen in een tentje:

 
Bron 2
 
Over het maken van de foto van de “Migrant Mother” (bron 11) schrijft Dorothea Lange in 1960:
Ik reed dat natte en blubberige kamp binnen en parkeerde mijn auto alsof ik een terugkerende postduif was. Ik liep naar de hongerige en wanhopige moeder, alsof ik er door een magneet heen getrokken werd. Ik weet niet meer hoe ik mijn aanwezigheid of mijn camera aan haar uitlegde maar ik herinner me dat ze geen vragen stelde. Ik maakte vijf foto’s, dichterbij komend uit dezelfde hoek. Ze
vertelde me haar leeftijd, dat ze 32 was. Ze zei dat ze hadden overleefd op de bevroren groente van de omliggende velden, en op vogels die de kinderen hadden gevangen. Ze had net de banden van haar auto verkocht voor voedsel. Ze zat daar in de autotent met haar zeven kinderen om haar heen gekropen.
 
Gebruik bron 1 en 2.
 
President Roosevelt gebruikt in de jaren 1930 deze foto om aan de Amerikanen uit te leggen waarom het liberale economische beleid in de Verenigde Staten omgebogen moest worden.
 
3p Geef aan waarom het noodzakelijk was in deze periode in te grijpen in de economie en leg uit op welke manier de foto gebruikt kan worden om duidelijk te maken dat het beleid omgebogen moet worden.
 
Antwoord
 
maximumscore 3
 
Voorbeeld van een juist antwoord is:
· Het was noodzakelijk in deze periode in de Verenigde Staten om in de economie in te grijpen, omdat de crisis/depressie zeer grote sociale gevolgen had 1
· De foto laat zien hoe zwaar de Depressie de bevolking treft, waarmee duidelijk wordt dat de liberale beleidsopvatting van niet ingrijpen door de overheid niet meer kan worden doorgevoerd / dat er wel moet worden ingegrepen om de grote ellende te bestrijden 2


Hernan Cortes en Montezuma

Onderstaande opdracht, afkomstig van een website bij een boek over geschiedenis didactiek, is een mooi voorbeeld van wat de Engelsen perspective taking noemen (in Nederland is standplaatsgebondenheid gebruikelijk). Het Engelse woord geeft hier misschien wel beter aan wat er van de leerlingen wordt verwacht. Zij moeten zich afwisselend verplaatsen in een Spaanse kolonist en een Azteek. Beiden verbeelden vanuit hun eigen verschillende perspectief dezelfde begeurtenis.
Deze opdracht heeft de traditionele vorm van een proefwerk- of examenvraag. De leerlingen krijgen eerst één of twee inleidende vragen voorgeschoteld, waarna zij tenslotte een soort van conclusievraag moeten beantwoorden.

Het zal duidelijk zijn dat de opdracht uitdagender wordt als de inleidende vragen achterwege blijven. In dat geval kan bij de beoordeling ook gebruik worden gemaakt van 'testing by outcome'.  Een open geformuleerde vraag biedt namelijk mogelijkheden om onderscheid te maken tussen meer of minder goede leerlingen, maar ook -en dat is eigenlijk nog veel belangrijker - om na te gaan wat een leerling al wel en wat hij nog niet beheerst. En dat biedt weer de mogelijkheid om de leerling gerichte feedback te geven zodat hij zich een volgende keer kan verbeteren. Voorwaarde is uiteraard wel dat leerlingen getraind zijn in het uitgebreid beantwoorden van dergelijke vragen en eerder hebben geoefend met het redeneren over en met bronnen om een antwoord te kunnen geven op een historische vraagstelling.

De ontmoeting tussen de Spaanse veroveraar Hernan Cortes en de Azteekse vorst Montezuma, 1519. Onder een afbeelding gemaakt door een Azteek, boven een gemaakt door een Spanjaard.





1 Vergelijk de manier waarop Montezuma en Cortes op beide afbeeldingen ten opzichte van elkaar zijn afgebeeld. Welk verschil valt je op?
2 Bij welke afbeelding past het begrip 'overheersing' het best?
3 'Bij hun eerste ontmoeting was Montezuma ondergeschikt aan Cortes.'
Kun je op basis van deze afbeeldingen zeggen dat dit een feit is? Leg je antwoord uit.

Bron: Geschiedenisdidactiek oefeningen