Histoforum      Lesmateriaal      Toetsmateriaal      Vakinformatie      Magazine    

Tijdvak 4 De Tijd van steden en staten (1000-1500)

De late middeleeuwen

Kenmerkende aspecten:

  • de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving

  • de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van
    steden

  • het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

  • de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten

  • het begin van staatsvorming en centralisatie

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Enduring understanding

Om welke enduring understanding gaat het in dit tijdvak?

Vanaf ongeveer 1100 is er sprake van toenemende handel en een groei van de steden. De steden worden, door de groei van de handele en toenemende rechten t.o.v. de adel een steeds belangrijkere plaats in de samenleving in. Geld wordt steeds belangrijker en de hogere adel (vorsten) kunnen met de opbrengsten uit belasting een leger en ambtenaren betalen waardoor zij steeds minder afhankelijk worden van lagere adel. Dit maakt staatsvorming en centralisatie van de macht in grotere staten mogelijk.
De wereldijke vorsten en de kerkelijke vorsten (paus en bisschoppen) strijden met elkaar om de politieke macht in de samenleving (investituurstrijd). Deze strijd speelt ook een rol in de zogenaamde kruistochten, militaire operaties tegen de bezetting van het Heilige Land door de moslims waaraan veel edellieden, maar ook gewone mensen meededen.

Kenmerkende aspecten

Essential Questions

Basisconcepten

In de meeste tijdvakken kun je voor de vijf basisconcepten (macht, oorlog, godsdienst, kunst en levensonderhoud) telkens dezelfde vragen stellen.

macht oorlog godsdienst kunst levensonderhoud
tijdvak 4 investituurstrijd          
  kruistochten          
  christendom          
  opkomst handel          
  opkomst steden          
  centralisatie          

Wat komt aan de orde?

Kaarten

Klik op de kaart voor een vergroting

Lesmateriaal

Onderbouw voortgezet onderwijs

Basis

Powerpoint

Filmpjes

Hulpmiddelen

 

 

 Contexten

  • samenleving van boeren, steden en staten in West-Europa

  • christelijke samenleving 

 Leerdoelen

  • je kunt een relatie leggen tussen de opkomst van handel en nijverheid en het ontstaan van nieuwe steden

  • je kunt duidelijk maken waarom de zelfstandigheid van steden en de opkomst van geld de centralisatie bevorderde

  • je kunt duidelijk maken wat de inzet was van de investituurstrijd 

  • je kent motieven van de paus, edelen en gewone mensen voor het voeren van kruistochten

 Inhoudelijke (unieke) begrippen

  • gilde

  • Romaanse bouwstijl

  • Gotische bouwstijl

  • kruistochten

 Inhoudelijke (generieke) begrippen

 Meta-concepten (second-order concepten)

Continuïteit/verandering

  • je kunt aangeven in hoeverre er in de loop van de (vroege en late) middeleeuwen sprake was van continuïteit en verandering

Oorzaak/gevolg

  • je kunt een relatie leggen tussen de kruistochten en de investituurstrijd 

  • je kunt een relatie leggen tussen de opkomst van steden (handel en geld) en de centralisatiepolitiek van vorsten

Tijd en plaats 

Copyright:  Albert van der Kaap, 2014