Histoforum
    In de voetsporen van Alexander de Grote

laatste wijziging: 28-07-2012

  

In de voetsporen van Alexander de Grote - BBC-Worldwide, 1998 - 4 dvd's, 2005 - Speelduur: 240 minuten - Engels, Nederlandse voice over + ondertiteling.  

Gedurende vier afleveringen van telkens een volslagen uur volgt de populaire Britse historicus Michael Wood voor de BBC de voetsporen van de veroveraar. Een tocht van 35.000 km in een schitterende mix van populaire geschiedschrijving, avontuur en reisverhaal. Met pakpaard, muilezel, zeilboot, per trein, helikopter of te voet, waadt hij door de golven van de zee, trekt door woestijnen en rivieren, over bergketens en vlakten op zoek naar Alexander (356-323 v.C). Volgens de commentator is Wood de eerste, die de hele tocht heeft overgedaan.Hij start vanuit Macedonië, aan de voet van de Olympos, de zetel der goden, en keert er bij het einde van zijn reis ook terug. Maar voor het zover is heeft hij Alexander gevolgd van Turkije, over Egypte tot aan de grenzen van India en de Punjab.  

Je waant je af en toe in de reisverhalen van Karl May (De Winnetou en Old Shatterhand- of Kara ben Nemsi-verhalen). Zoals wanneer Wood in Afghanistan in de penarie zit omdat zijn landrover de geest heeft gegeven en er plotseling jeeps opduiken van een krijgsheer, die hij in Londen had leren kennen. Of als ze door bandieten worden beschoten, die door zijn gewapende escorte op de vlucht worden gejaagd.

Zijn tocht voert door 16 landen en 4 oorlogsgebieden. Interessant om de leerlingen kennis te laten maken met de huidige situatie in de landen die het toneel vormde van Alexanders expeditie, steeds geprojecteerd tegen de achtergrond die zijn biografen schiepen. Het verhaal is immers ook verhelderend voor leerkrachten: kaarten in een historische atlas geven zelden actuele grenslijnen. Weinig leerkrachten beseffen dat de vaak genoemde Oxus uit de Oudheid nu de Amoe Darja is, of het Griekse Klein-Azië nu Turkije (en dat de Grieken hier pas massaal verdreven werden in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog).

Onverwacht, en onbedoeld misschien, is deze documentaire op zichzelf reeds een historisch document geworden: de aflevering in Afghanistan is opgenomen in de korte periode voor de Taliban haast het hele land in hun ijzeren fundamentalistische greep kregen, net voor de val van Kaboel, voor de moord op Massoed, de aanslag op het World Trade Center in New York en het bliksemoffensief van de Amerikanen, eind 2001. Wood krijgt even toegang tot het Nationaal Museum in Kaboel, een en al puin, nagenoeg helemaal verwoest zoals de hele hoofdstad. De directeur toont hem de brokstukken en zegt met tranen in de stem: “Ik heb het gevoel dat mijn voorouders gestorven zijn.” 

Michael Wood beperkt zich niet tot een reconstructie van Alexanders veroveringstocht. Tevens gaat hij op zoek naar de psychologie van deze mythische figuur, tegelijk een complexe veroveraar en een meedogenloze politicus als een toegewijde zoon en zware drinker. Daardoor geeft hij u nieuwe inzichten in een man, wiens expeditie een keerpunt vormde in de geschiedenis en de grondvesten legde voor een wereldwijde culturele en economische kruisbestuiving.

Wood tekent Alexander als een man van zijn tijd, niet van de onze. En als een tragische held. Hij geloofde in de goden, in dromen, voortekenen en in zijn lotsbestemming: "Laat de goden mijn rechters zijn, mij beoordelen." En de goden zijn net zo belangrijk in zijn verhaal als hijzelf. Alexander streefde naar eeuwige roem. Zijn idealen zijn zeker niet meer die van onze tijd. Hoe moeten wij zijn onderneming beoordelen? Als zelfvernietigende waanzin? Of toch eeuwige roem?

Dit is niet het relaas over een doorsnee-man met doorsnee-gedachten. Wood poogt de gedragingen van Alexander te verklaren, vooral tijdens de laatste jaren van zijn leven. Zo is de brand van Persepolis volgens hem geen uit de hand gelopen dronkemansrel, uitgelokt door een wellustige hetaere, maar een welbewuste politieke daad om het heimwee naar de glorie van het Perzische rijk uit te wissen.

Voor mij een van de alleropvallendste ervaringen uit deze reeks: van Macedonië over Turkije ontdekte Wood dat barden en volkszangers nog steeds oeroude ballades ten gehore brengen over Alexander. In Turkije en de Arabische wereld is hij Iskander, of 'Iskander met de twee horens' (als verpersoonlijking van de duivel). Elders weten bergbewoners nog een paadje aan te geven dat Alexander volgens de lokale overlevering volgde om achter de Perzische linies te komen. En het klopt nog ook! Meer dan 2300 jaar na zijn dood leeft hij nog steeds voort in de herinnering.

Laat het duidelijk zijn:van alle uitzendingen die in het zog van de film Alexander aan de Veroveraar werden gewijd, is deze serie verreweg de beste. Ook zonder dure gekostumeerde, nagespeelde scènes. En uit historisch oogpunt beslist beter dan Oliver Stones productie. Maar een speelfilm heeft zijn eigen charmes, volgt zijn eigen wetten en mag je eigenlijk niet vergelijken met een documentaire, net zomin als je voor een roman dezelfde criteria kunt aanleggen als voor een wetenschappelijke studie. 

Inhoud

Dvd 1. Zoon van God: inleiding - jeugd- Alexander verslaat de Perzen en wordt in Egypte uitgeroepen tot zoon van Amon-Zeus. 

Dvd 2. De verovering van Perzië: Alexander verslaat Darius ; hij trekt het huidige Iran binnen en bereikt Babylon.

Dvd 3. De tocht over de Hindukush: het hedendaagse Afghanistan, Pakistan en Turkmenistan worden veroverd.

Dvd 4. De rand van de wereld. Hij bereikt Indië. Zijn soldaten dwingen hem tot de terugtocht. Weer in Babylon besteedt Alexander een jaar aan de organisatie van zijn rijk. Hij wordt echter ernstig ziek en sterft.

Didactische verwerking

Voor gebruik in lesverband zal je als leerkracht uiteraard een aantal fragmenten (laten) selecteren en kan je die (laten) verbinden met fragmenten uit de film van Oliver Stone. Goed mogelijk dat echt geïnteresseerde leerlingen de hele reeks meevragen om ze thuis volledig te kunnen bekijken. 

Er zijn diverse toepassingen mogelijk in verschillende jaren, al dan niet multimediaal en vakoverschrijdend, naargelang beschikbare tijd, nagestreefde doelstellingen en klasniveau. In de hoogste jaren kun je de uitzendingen inschakelen in een leereenheid in het kader van het vak ‘vrije ruimte’ dat vanaf het schooljaar 2004-2005 is ingevoerd. Alexander biedt een goede invalshoek voor een historische studie in verband met interculturele contacten. Andere ‘case studies’ vormen dan bijvoorbeeld de Mongolen en hun wereldrijk vanaf Djenghis Khan, de Chinese diplomatieke reizen onder de vroege Ming of de contacten van Europa met de rest van de wereld tijdens de Grote Ontdekkingen. 

Als je de reeks wil inbedden rond een ruimer thema, bijvoorbeeld over de figuur van de charismatische leider, de Held, vind je meer in de bijdrage: Hellas via jeugdboeken  

Voor de Chinese ontdekkingsreizen, zie: Waldseemüller en de geboorte van Amerika  

Europeanen en andere culturen tijdens de Grote Ontdekkingen, zie: Conquistadores, wereldveroveraars met oogkleppen  en verscheidene andere hoofdstukken op de Joos de Rijcke-site  

Meer gegevens over Alexander vind je bij de bespreking van Valerio Massimo Manfredi, Alexander de Grote, Vianen, Areopagus, 2000,  en bij de film van Oliver Stone Alexander (2004)  

Patrick De Rynck publiceerde een geannoteerde uitgave van de middeleeuwse Alexanderroman: Avonturen van Alexander de Grote: De Alexanderroman

Over het voortleven van de Alexandersage tijdens de Europese Middeleeuwen, zie ook: Jacob van Maerlant didactisch en audiovisueel

     
 

Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum

Google
Search WWW Search histoforum.digischool.nl
     
 

© Albert van der Kaap, Enschede
1998-2004.

kaap@home.nl