Argo

Als je aan een behoorlijk gevormde historicus vraagt welke feiten uit de tweede helft van de 20ste eeuw vooraf niet te voorzien waren, duiken twee gebeurtenissen telkens en telkens weer op: de opkomst van het islamisme, gestart met Khomeini en de islamitische revolutie in Iran, in 1979 en de implosie van het communisme, met de val van de Berlijnse muur in november 1989 als ijkpunt.

Over het tweede gaat het hier niet, over het eerste wel. Het moslimfundamentalisme (-extremisme eerder), dat tegen elke ‘normale’ historische evolutie lijkt in te strijken, is beslist een toenemend mondiaal probleem gaan vormen, een wereldwijde bedreiging.

Begin 1979 bracht een coalitie van islamitische en progressieve tegenstanders de dictatuur ten val van Mohammed Reza Pahlavi, de pro-westerse sjah. De sjah vluchtte het land uit, naar zijn bondgenoot de VS; de (sjiïtische) ayatollah Khomeini (1902-1989) keerde terug uit ballingschap in Parijs (en vestigde binnen de kortste keren een islamitische dictatuur, met nog meer folteringen en executies dan onder de sjah).
De revolutie kende een sterk anti-Amerikaans en anti-imperialistisch karakter. De Verenigde Staten hadden jarenlang onvoorwaardelijk de sjah gesteund.

Teheran, november 1979. Een groep woedende islamitische studenten en militanten gijzelt 66 Amerikanen in de VS-ambassade, waarmee alle internationaal aanvaarde geplogenheden over onschendbaarheid van ambassades geschonden werden. De activisten eisten onder andere de uitlevering van de sjah.
Zes personeelsleden slaagden er echter in naar buiten te glippen. Uiteindelijk, na heel wat hachelijke momenten, vonden ze onderdak in de woning van de Canadese ambassadeur.

Enter de CIA, die agent Tony Mendez de opdracht geeft hen het land uit te smokkelen. En enter de complete absurditeit. Mendez bedenkt een even geniaal als complex en volslagen knotsgek reddingsplan: hij vindt er niet beter op dan de zes voor te stellen als leden van een (Canadees) filmteam dat in Teheran en omgeving geschikte locaties komt zoeken voor de fictieve sciencefictionfilm Argo. Het is, geven ze toe aan de baas van de CIA, het minst slechte idee dat ze hadden.
Zo probeert Mendez hen Iran uit te krijgen. Wat uiteindelijk lukt, dank zij de hand- en spandiensten van de Canadezen. Het wordt de spectaculairste en spannendste grootschalige reddingsoperatie uit de geschiedenis van de CIA. Na 444 dagen en een mislukte Amerikaanse commando-actie kwamen de overige gegijzelden op 21 januari 1981 vrij. Net nadat de republikein Ronald Reagan, ironisch genoeg filmacteur in talloze B-films, de democratische presidentskandidaat Jimmy Carter had verslagen. Een resultaat waarbij de langdurige gijzeling in Teheran een beslissende rol heeft gespeeld om Carter van een tweede ambtstermijn af te houden.

Al die jaren moest de echte toedracht verborgen blijven en kregen anderen alle eer. Maar nu mocht de waarheid eindelijk boven water komen. En dingen naar een (of meer) Oscar(s).

Een waar gebeurde thriller, de evocatie van een tijdperk.

Net als de film Bobby (2006) produceren boek en film een prachtige en veelgelaagde evocatie van de tijdgeest. Ik heb het boek gelezen in een digitale versie en van de mogelijkheden gebruik gemaakt: mijn tekst wemelt van veelkleurige markeringen en tekstkadertjes met toelichtingen over halfvergeten personages of gebeurtenissen (dikwijls gekopieerd uit Wikipedia).

Argo is, behalve een thriller, ook een hilarisch portret van Hollywood in de jaren zeventig: een zweterig hol vol vergane glorie en kleurrijke types over , zoals de producer Lester Siegel, de man die met audities, advertenties en een permanent bemand kantoor ervoor zorgt dat Argo een bona fide filmproject lijkt; of John Chambers, de legendarische grimeur van de Apenplaneet -films, die naast zijn carrière ook nog eens voor de CIA werkte.

Lees hier het eerste hoofdstuk
Trailer van de film

Bespreking van de film

Jos Martens, januari 2013