Nuttige idioten

De schrijfster trok meer dan twintig jaar lang door de Sovjet-Unie en de landen van Oost-Europa.
Ze beschrijft hoe ze in de jaren ’80 in Moskou ontvangen (en in ’t oog gehouden ) werd door de Schrijversbond, hoe het eten eruit zag, hoe leeg de winkels waren, hoe de kranten zwegen over de ramp in Tsjernobyl (1986) en hoe onwetende soldaten de boel moesten opkuisen, hoe moeizaam de contacten verliepen en hoe die schrijvers zich voelden en gedroegen wanneer ze tijdens Gorbatsjovs perestrojka in Nederland op bezoek mochten komen.
Ze beschrijft ook de veranderingen in 1989-1990, de eis van de deelrepublieken om autonomie, het pijnlijke uiteenvallen van de SU in Rusland en 14 kleinere landen, de breuk in de 7 jaar oude vriendschap tussen haar en de Russische schrijver Eduard Uspenski, de razendsnelle revival van de orthodoxe kerk na de val van het communisme.
Ze betreurt het uiteenvallen van Joegoslavië, het nationalisme, de etnische schoonmaak (lees: de genocide op Albanezen, moslims en Roma).
Ze vertelt ook over Bulgarije, dat, net zoals de DDR, tijdens het communisme concentratiekampen had, o.m. Belene, een eiland in de Donau, waar in de jaren ’80 heel veel Turken zijn vermoord, omdat ze zich niet wilden bekeren of omdat ze weigerden een Bulgaarse naam aan te nemen.
Bulgarije had nog meer negatieve aspecten: een heel grote corruptie, een genadeloos vervuilde natuur, getto’s, armoede, massaal misbruik van Westers geld na de toetreding tot de E.U.
Ze meldde dat allemaal aan het Europees Parlement, waar ze zelf vijf jaar lid van was (2004-2009).
Er volgde geen reactie. In dat Europees Parlement ontmoette ze ook Oost-Europeanen die in hun vroeger leven bij het repressieapparaat hoorden en nu een riant salaris incasseren.
Ze vertelt ook over de verwoestingen in Irak en de gevolgen van 500 ton “depleted” uranium uit de oorlogen van 1991 en 2003, 40 keer de hoeveelheid die in Joegoslavië gedropt werd. In 2009 publiceerde ze een dagboek over haar vijf jaar in het E.P. : “Een moeras vol krokodillen”. Helaas werd er geen gehoor aan gegeven.
Ze eindigt met de oorlog in Oekraïne en de moord op Poetin-criticus Boris Nemtsov(27.02.15), omdat hij kritiek uitte op de Russische oorlog in Oost-Oekraïne.
Het boek is met veel kennis van zaken geschreven. Het bevat helaas weinig lichtpuntjes : het gaat van de ene naar de andere wantoestand. En na de val van de Muur, is de muur van onbegrip tussen Oost en West overeind gebleven, ondanks de pogingen van de auteur om daar iets aan te verhelpen.

Jef Abbeel, november 2015