Curriculum vernieuwing en geschiedenis

In een artikel met als titel 'Juf Arianne heeft tal van ideeën voor onderwijsvernieuwing' in Trouw (18 september)vertelt Arianne van Os dat zij graag een van de 130 leraren wil zijn die meepraten over onderwijsvernieuwing. Zij is docent in het basisonderwijs en heeft ook ideeën over het geschiedenisonderwijs.

Zij ziet bijvoorbeeld regelmatig dubbelingen in het Nederlandse onderwijscurriculum. "Kinderen behandelen twee keer de Tweede Wereldoorlog: op de basisschool en op de middelbare school bij geschiedenis. Moet dat? Je zou zo'n onderwerp ook meer kunnen integreren met aardrijkskunde."  Kun je ermee volstaan om de Tweede Wereldoorlog alleen in het basisonderwijs te behandelen? De vraag stellen is haar beantwoorden. Leerlingen in het basisonderwijs worden geacht kennis gemaakt te hebben met kenmerkende aspecten van de hele geschiedenis (alle tien tijdvakken) van, vooral, de westerse wereld. Uiteraard gebeurt dat op een niveau dat bij hen past. Dat is logisch en zo moet het ook zijn, maar je moet er niet aan denken dat dit ook het eindniveau van leerlingen is, als zij van de middelbare school komen.

Bovendien ligt in het basisonderwijs de nadruk op de geschiedenis van de Nederland in de Tweede Wereldoorlog. In het voortgezet onderwijs daarentegen ligt de nadruk op het Europees- en wereldperspectief. Voor een vak als rekenen geldt dat als je eenmaal geleerd hebt hoe je getallen van 0-100 kunt optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen, je kunt volstaan met het bijhouden van deze vaardigheden in het vervolgonderwijs. Bij geschiedenis kan dat in principe ook, sterker nog het curriculum is erop gebaseerd. In het po zijn er voor de tien tijdvakken 20 kenmerkende aspecten geformuleerd, in de onderbouw 30 (vmbo), respectievelijk 37 (havo/vwo) en in de bovenbouw van havo en vwo 49. In elke volgende fase wordt er voortgeborduurd op wat de leerlingen al weten. Dat is althans de theorie. De praktijk leert anders. Leerlingen in de vierde klas van het voortgezet onderwijs blijken, volgens docenten (onderzoek van SLO) heel veel van wat zij in de onderbouw hebben geleerd alweer te zijn vergeten. Een probleem dat tot nu toe, voor zover ik weet, nog niet is opgelost (summatief toetsen in po en onderbouw zou mogelijk een begin van een oplossing zijn). Als de nadruk bij geschiedenis zou worden gelegd op historisch denken en redeneren is er waarschijnlijk veel meer mogelijk op het gebeid van groei van de leerlingen.   

Verder pleit zij voor het integreren van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog met aardrijkskunde. Ik ben zeer benieuwd welke mogelijkheden zij daarbij ziet. Je kunt daarover alleen uitspraken doen als je de geschiedenis en aardrijkskunde curricula in alle onderwijsniveaus tot in de finesses kent of als je bereid bent een volledig nieuw curriculum voor de mens- en maatschappijvakken in samenhang te ontwikkelen. De onderwerpen die dan aan de orde kunnen/moeten komen kunnen dan niet van tevoren vastliggen.

Juf Arianne heeft ook zo haar bedenkingen tegen het leren van jaartallen. "Er is behoefte aan mensen die kunnen presenteren, communiceren, programmeren en problemen oplossen. Maar in plaats daarvan moeten we jaartallen leren die we ook met een druk op de knop kunnen opzoeken. Je kunt kinderen ook leren opzoeken in betrouwbare bronnen. Daar gaan onze lesmethodes nu helemaal niet over."

In de syllabuscommissie voor de tweede fase havo/vwo is uitgebreid gediscussieerd over het belang van jaartallen. In de uitkomst waarin iedereen zich uiteindelijk min of meer kon vinden, werd onderscheid gemaakt tussen jaartallen die de leerlingen zouden moeten kennen omdat zij betrekking hebben op ankerpunten in de geschiedenis en de overige jaartallen. Het noemen van jaartallen bij de voorbeelden bij de historische contexten heeft tot doel de leerlingen te helpen zich te oriënteren in de tijd. Deze hoeven niet geleerd te worden

Over het belang van kennis voor het verwerven van aanvullende informatie is door anderen, bijvoorbeeld Paul Kirschner, al genoeg gezegd.

Zie ook het mooie artikel van Ger Groot in reactie op het artikel over Ariaanne van Os in Trouw van 19 september 2017.