Androcles en de leeuw

• Onderstaande bron is een korte weergave van een klassieke fabel, Androcles en de leeuw. Hij is afkomstig uit de Attische Nachten van de tweede-eeuwse Romeinse schrijver Aulus Gellius, die zegt dat hij het, op zijn beurt, weer heeft overgenomen uit het 5e boek van de Aegyptiaca van Apion Plistonices, een Alexandrijnse historicus uit het begin van de keizertijd.
  

  Bron Er was, ergens in Noord-Afrika, een slaaf die elke dag zweepslagen kreeg van zijn meester. Om daaraan te ontkomen vluchtte hij de woestijn in. Daar loopt hij een brullende leeuw tegen het lijf en zet het op een lopen. Hij merkte echter al snel dat de leeuw hem niet achterna kwam en draaide om. Toen hij dicht bij de leeuw kwam zag hij waarom de leeuw zo brulde. Hij werd gekweld door een door in zijn poot. Androcles verwijderde de doorn en verbond de poot. De leeuw kon nu weer staan en likte hij de hand van de man zoals honden dat bij mensen doen. Daarna nam hij Androcles mee naar zijn hol en bracht hem iedere dag vlees om te eten. Een tijd later werden zowel Androcles als de leeuw, onafhankelijk van elkaar, gevangen en naar de Circus Maximus gebracht. Androcles wordt, omdat hij was gevlucht, ter dood veroordeeld. Hij werd voor de leeuwen gegooid. Om hem goed hongerig te maken kreeg de leeuw dagenlang geen eten. Op de dag van de terechtstelling kwam de keizer met zijn hofhouding naar de arena om het spektakel te zien. Eerst brachten soldaten Androcles de arena binnen. Vervolgens lieten zij de leeuw los, die meteen naar zijn slachtoffer toe rende. Hij herkende evenwel zijn oude vriend en gedroeg zich opnieuw als een vriendelijke hond, kwispelend met zijn staart en de handen van de slaaf likkend. De keizer was zeer verrast en liet Androcles bij zich komen om te vragen hoe dit kon. Androcles vertelde het hele verhaal, waarna de keizer hem vergiffenis schonk en vrijsprak. De leeuw kreeg hij als geschenk.

  
  Gebruik de bron
  
  Een analyseopdracht
  
  Het thema van deze fabel is ' dankbaarheid is het teken van edele zielen'. In welke passage(s) in de bron wordt dit thema het meest duidelijk?
  
  Waarom is dit een analyseopdracht?
  

• Toelichting

•  

• Op het eerste gezicht lijkt dit een eenvoudige opdracht, waarin niet al te veel van de leerlingen wordt geëist en zeker geen beroep wordt gedaan op analysevaardigheden. Toch meent Susan Brookhart, schrijver van een boek over het toetsen van hogere denkvaardigheden (Brookhart, 2010), dat hier sprake is van hogere denkvaardigheden. Waarom?
  
  In deze opdracht moeten leerlingen nadenken over het thema van de fabel, zij moeten de hoofdgedachte van de tekst kunnen weergeven. De opdracht voldoet daarmee volgens haar aan de eisen die aan hogere denkvaardigheid opdrachten gesteld worden:
  • Om te beginnen is er sprake van transfer. Leerlingen moeten bestaande kennis (in dit geval over dankbaarheid) gebruiken in een nieuwe situatie of context (in dit geval een fabel die zij niet eerder hebben gelezen). Zij moeten eigen kennis dus relateren aan nieuwe informatie.
  • In de tweede plaats wordt er een beroep gedaan op kritisch denken. Leerlingen moeten zich afvragen welk element of welke elementen uit de tekst kenmerkend zijn voor het thema dankbaarheid en vervolgens een beredeneerd antwoord geven op de vraag.
  • Tenslotte moeten zij dit 'probleem' oplossen door middel van een niet-geautomatiseerde strategie. Zodra het gaat om het toepassen van een standaard procedure is er geen sprake meer van een hogere denkvaardigheid.
  
  Dat het hier gaat om een eenvoudige opdracht, doet daarbij niet ter zake. Bij opdrachten die betrekking hebben op hogere denkvaardigheden moet namelijk onderscheid gemaakt worden tussen het niveau van denken (in dit geval analyseren) en de moeilijkheidsgraad van een opdracht. Hogere denkvaardigheidsopdrachten kun je dan ook maken voor alle leerlingen, ongeacht hun niveau.
  
  Bij dit soort opdrachten, waarin leerlingen informatie uit een tekstbron moeten verwerken, is het overigens vaak niet eenvoudig om te zeggen of er sprake is van hogere denkvaardigheden. Volgens Brookhart (2010) moeten leerlingen hier nadenken over het thema van de fabel, zij moeten de hoofdgedachte van de tekst weergeven. Maar is dat werkelijk het geval? Het thema 'dankbaarheid is het teken van edele zielen' wordt in de vraag immers al gegeven. Bij hogere denkvaardigheden mag het antwoord niet expliciet in de tekst worden vermeld, anders is er namelijk sprake van identificatie. En inderdaad komt het woord dankbaarheid niet voor in de tekst. In een eerste versie van de fabeltekst was dit woord echter wel opgenomen: 'De leeuw kon nu weer staan en likte, uit dankbaarheid, de hand van de man zoals honden dat bij mensen doen.' Maar ook nu dit woord is weggelaten, dringt het zich als het ware vanzelf op en de leerlingen zullen dan ook niet diep hoeven te graven om het antwoord te vinden.
  
  Evalueren

• 
  In deze vorm heeft de opdracht betrekking op analyseren, maar met een kleine ingreep kan er ook een evaluatie vraag van gemaakt worden. Bij evalueren moeten leerlingen een, beargumenteerd, oordeel geven over iets of ergens een waardering aan te geven. Daarbij kunnen zij aangereikte of zelf bedachte criteria.
  
  Om van deze opdracht een evaluatie opdracht te maken kan men bijvoorbeeld een tweede bron kiezen met een andere fabel en aan de leerlingen vragen:
  
  Gebruik de bronnen
  
  In welke fabel (bron 1 of 2) gaat het over het thema dankbaarheid. Licht je antwoord toe met een of meer elementen uit een bron.
  
  Creëren
  De opdracht kan ook zodanig worden geformuleerd dat er sprake is van een creëer opdracht (ontwerp opdracht). Bij dergelijke opdrachten gaat het erom dat leerlingen gebruik maken van bestaande kennis om daarmee iets nieuws tot stand brengen. Een creëer opdracht zou er dan bijvoorbeeld als volgt kunnen uitzien:
  
  Gebruik de bron
  
  Maak een collage, foto of filmpje waarin je het thema dankbaarheid, zoals dat in bron1 beschreven wordt, op een creatieve manier vorm geeft.
   

• Terug naar Misvattingen over Bloom