|
Killer 'apps': the ideas that propelled the west to world domination Net als Patricia Crone heeft ook Niall Ferguson, hoogleraar geschiedenis aan o.a. Harvard, zich beziggehouden met de vraag waarom het westen zo'n dominante positie in de wereld inneemt. Onderstaande zijn vijf, wat hij noemt , Killer apps. |
Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org
Civilization: The West and the Rest
Killer 'apps': the ideas that propelled the west to world domination
1. Wedijver: In de vijftiende eeuw was China de meest beschaafde samenleving in de wereld, terwijl Europa nog een achter gebleven gebied was (backwater). Maar toen veranderde de zaken en tegen het eind van de achttiende eeuw kon Adam Smith opmerken dat China lang was blijven stitstaan. Wat was er gebeurd? Volgens Ferguson leidde de gefragmenteerde politieke structuur in Europa tot wedijver en werd Europeanen aangemoedigd om mogelijkheden/uitdagingen te (onder)zoeken in verre landen. China, dat in toenemende mate een 'eiland' werd stagneerde daarentegen.
2.
Wetenschap: De 16e en 17e eeuw was de tijd van
de wetenschap, met een buitengewoon groot aantal
doorbraken. Deze revolutie was, schrijft Fergusont,
"volgens elke wetenschappelijke standaard geheel
Europees". In de islamitische wereld legde het
clericalisme de verspreiding van kennis aan banden,
terwijl in Europa, geholpen door de drukpers, de
reikwijdte van de wetenschap zich drastisch uitbreidde.
Uiteindelijk leidden doorbraken in de wetenschap tot
verbeteringen van wapens, die verder het voordeel van
het Westen verder versterkten.
3. Bezit: Waarom bleek het rijk dat de
Engelsen in de 17e eeuw in Noord-Amerika vestigden
uiteindelijk zo veel succesvoller dan dat van de
Spanjaarden in Zuid-Amerika een eeuw eerder? Dit komt,
volgens Ferguson, omdat de Engelse kolonisten een
specifiek concept van op grote schaal verspreide
eigendomsrechten en democratie meebrachten, geërfd van
John Locke. Dit bleek een veel beter recept voor succes
dan het Spaanse model van geconcentreerde rijkdom en
autoritarisme.
4. Moderne wetenschap: Volgens Ferguson
was de moderne geneeskunde de meest opmerkelijke "killer
application" van het westen. Door de Westerse medische
vooruitgang in de 19e en 20e eeuw steeg de
levensverwachting over de hele wereld, waaronder de
koloniën. Vooral de Fransen brachten, grotendeels door
hun verheven opvatting van hun keizerlijke missie,
aanzienlijke verbeteringen in de volksgezondheid in het
westen van Afrika, waarbij ze effectieve vaccinaties
tegen ziekten zoals pokken en gele koorts ontwikkelden.
5. Consumptie: De dominantie van het
westen over de rest van de wereld was niet te danken aan
het gebruik van geweld. Het kwam ook, zoals Ferguson
aantoont, door de (vrije) markt. De industriële
revolutie in de 18e en 19e eeuw in Groot-Brittannië
schiep een model voor een consumptiemaatschappij die
onweerstaanbaar bleek, zoals, bijvoorbeeld, zichtbaar
wordt in de westerse kledingstijl die in de hele wereld
navolging kreeg. Toch is er een paradox: hoe was het
mogelijk dat een economisch systeem bedoeld om oneindige
keuze te bieden leidde tot een zo homogeniserende
mensheid?
6. Arbeidsethos: Zoals Max Weber een
eeuw geleden stelde was het protestantisme een vorm van
christendom die hard werken aanmoedigde (en net zo
belangrijk, voegt Ferguson toe, lezen en sparen)
aangemoedigd. Het is geen toeval, zegt hij, dat de
verminderde betekenis van religie in Europa er toe heeft
geleid dat de Europeanen steeds meer de "nietsnutten van
de wereld" werden (terwijl de meer religieuze
Amerikanen hardwerkende mensen werden). Interessant is
dat Ferguson ook meent dat China's omhelzing van het
harde werken mede het gevolg is van de verspreiding van
het protestantisme daar.
Zie ook de
verklaringen van Patricia Crone
Referentie
Ferguson Niall (2011) Civilization: The West and the Rest
Niall Ferguson
Civilization: The West and the Rest
Verwante artikelen
Copyright: Albert van der Kaap, 2011