Tweemaal Cline op YouTube

Dit zijn in feite videoverslagen van twee haast volledig identieke lezingen, zelfs woordelijk, waarin Eric Cline de complete inhoud van zijn gelijknamige boek overloopt. In de kortste krijg je twee beelden: spreker en PPT naast elkaar, geen ondertitels, wel regelmatig projectie van korte teksten met verklaring van getoonde onderdelen op de PPT.
De langere film geeft een introductie en een nabespreking met de inleider over het boek.

De Engelse ondertiteling is computergegenereerd. Dat levert een vrij schabouwelijk taaltje op, waarin geen enkele persoons- of plaatsnaam correct is weergegeven!
Voor de recensie van het boek, zie Histoforum Magazine 2021: Godendeemstering. Het catastrofale einde van de Late Bronstijd (deel 1.

Heel kort over de inhoud
In de mediterrane wereld duurde de Bronstijd bijna 2000 jaar, van ca. 3000 v. Chr. tot iets na 1200 v. Chr. De Late Bronstijd vormde ruim 300 jaar lang - ongeveer vanaf de tijd dat Hatsjepsoet circa 1500 v. Chr. op de troon kwam in Egypte tot na 1200, toen alles ineenstortte – een complex geheel met wijdvertakte onderling verweven internationale contacten, van Griekenland en Italië in het westen tot Indië en Afghanistan in het oosten. Dit op het gebied van de diplomatie, handel, oorlogen en communicatie tussen Minoërs, Myceners, Hittieten, Assyriërs, Babyloniërs, Mitanniërs, Kanaänieten, Cyprioten en Egyptenaren.

Kenmerkende aspecten zijn kosmopolitisme en globalisering, mutatis mutandis vergelijkbaar met onze eigen tijd. Alleen is de mondialisering nu natuurlijk geografisch ruimer verspreid dan toen, door het bestaan en gebruik van vliegtuigen en vooral het zeer recente wereldwijde internet na het jaar 2000.

Vandaar de start van de langere video met flitsende filmbeelden van ladende en lossende containers in een hedendaagse haven, druk nachtelijk stedelijk verkeer enz.

In vijf hoofdstukken, uitgewerkt als een toneelstuk in vijf bedrijven, verhaalt Cline, Amerikaanse archeoloog en hoogleraar, de gemeenschappelijke ondergang van de bronstijdculturen in het oostelijke Middellandse Zeegebied in de twaalfde eeuw voor Christus. Hierbij is de datum uit de titel niet meer dan een referentiepunt voor een langdurig proces dat ettelijke tientallen, misschien wel honderden jaren in beslag nam.
De films tonen meer relevante diagrammen van diverse connecties dan het ene schema in het boek.

Voor de behandeling van de opeenvolgende of synchrone rampen legt Cline de kaart van verwoestingen over die van de herhaalde aardbevingen, vervolgens de bewegingen van tektonische platen, voornamelijk de Noord-Anatolische breuklijn, de reeksen vulkaanuitbarstingen, de droogteperiodes en tenslotte de verwoesting van Mykene, Tiryns, Ugarit, Troje 6 enz. Met dynamische kaarten zegt dit heel wat meer dan met woorden in een gedrukte boektekst.

Het Uluburunwrak

Ook in de video’s komt het Uluburunwrak behoorlijk aan bod. Vandaar nogmaals een lichtjes verschillende afbeelding. Voor de bespreking, zie de afzonderlijke bijdrage in Histoforum Magazine 2021. Godendeemstering. Het catastrofale einde van de late bronstijd (deel 2).


Reconstructietekening van het Uluburunschip. Boven links: twee zeelieden met de koperen ‘ossenhuiden (ingots) op de schouders.

Het Haremcomplot. De moord op Ramses III

Hoe verging het farao Ramses III na de overwinning op de Zeevolkeren? De redder van Egypte trof een wel zeer onverdiend lot. Bij het nagesprek in de lange video beantwoordt Cline de vragen hierover.

De mummie van Ramses III was al eerder onderzocht. Maar in 2012 heeft een internationaal onderzoeksteam de mummie van de farao in een CT-scanner gelegd om een gedetailleerd 3D-beeld van zijn lijk te verkrijgen. Daarop is een brede en diepe wond aan de keel te zien.
Die was nooit eerder opgemerkt door de overvloed aan extra windsels rond de keel van de overleden farao; de onderzoekers durfden ze niet te verwijderen uit angst de mummie te beschadigen. Het lijkt erop dat de farao werd vermoord: de keel doorgesneden met een scherp mes.

Ramses III, ‘de laatste grote farao' van Egypte, regeerde ongeveer van 1186 tot 1155 voor Christus – bij die data zit een onzekerheidsmarge van enkele jaren.
Zijn regeerperiode werd gekenmerkt door zware economische moeilijkheden en onophoudelijke oorlogen tegen invallers uit het buitenland. Ramses weerde invasies af van de zogeheten ‘zeevolkeren' en van Libische stammen. (Zie hiervoor Godendeemstering, dl. 1) Op economisch gebied werd hij tevens geconfronteerd met de eerste staking uit de geschreven geschiedenis, toen de gespecialiseerde vaklui die tempels en graftombes bouwden in de Vallei der Koningen het werk neerlegden omdat hun voedselrantsoenen uitbleven.
(Zie hiervoor Limme, L. & D. Huyge, E. (red.) De Kunstenaars van de Farao’s. Deir el-Medina en de Vallei der Koningen. Tentoonstellingscatalogus, Brussel, KMKG, 2002.)

Bij het eind van Ramses' regeerperiode werd er een ‘haremsamenzwering' tegen de koning opgezet. Die stond onder leiding van een van de vrouwen van de farao, Tiyi, die haar zoon Pentawer op de troon wilde krijgen in plaats van de gekozen opvolger. Meerdere leden van de harem werkten samen met hoge militairen en een priester. Dat weten we dankzij onder meer de Turijnse Gerechtelijke Papyrus met een verslag van het proces tegen de ontmaskerde samenzweerders. Veertig verdachten zijn veroordeeld door een speciale rechtbank. De bewezen schuldigen kregen de doodstraf, van wie enkelen verplicht werden zelfmoord te plegen in gerechtszaal.
Ramses werd opgevolgd door Ramses IV. Er zouden nog een aantal farao’s volgen met de naam Ramses, tot bij Ramses XI en het einde van de Twintigste Dynastie in 1070 v. Chr.

Tips voor verwerking
Zelf heb ik deze video’s ontdekt en bekeken vooraleer ik meer dan enkele tientallen bladzijden uit het boek van Cline had gelezen.
Ik kan ze aanbevelen, ook zonder lectuur van het boek, aan geïnteresseerden en beslist aan docenten hoger onderwijs en studenten lerarenopleiding.
Alleszins kunnen ze, wegens hun statisch karakter als lezing, aangevuld met een van onderstaande video’s die veel meer erg goed en dynamischer beeldmateriaal bevatten (korte documentaires over de diverse vindplaatsen plus situatiekaarten).

Paul Cooper, The Bronze Age Collapse - Mediterranean Apocalypse (Fall of Civilizations, dl. 2), 2020 – duur: 1u 04’– Engels, facultatief met Engelse ondertiteling.

The Bronze Age Collapse (approximately 1200 B.C.E.) – Historia Civilis
2020 – duur: 24 minuten

Invasions of the Sea Peoples: Egypt & The Late Bronze Age Collapse (History Time)
2017 – duur: 8, 41 min

Jos Martens, februari 2021.