Histoforum
Seven Years in Tibet
Video en DVD - VS 1997 -
Lengte: 131 minuten - Taal: Engels, Tibetaans, Duits- Nederlandse
ondertitels.
Tijd en ruimte: Oostenrijk, India, Tibet,
1939-1951.
Kreeg 3 Golden Globe nominaties en won diverse
andere prijzen in binnen- en buitenland.
Regie & productie : Jean-Jacques Annaud. Script:
Heinrich Harrer (boek); Becky Johnston (screenplay). Muziek: John
Williams
Acteurs: Brad Pitt
(Heinrich Harrer); David Thewlis (Peter Aufschnaiter; B.D.Wong (Ngawang
Jigme); Mako (Kungo Tsarong).
Persoonlijke
waardering: ****/4
-
-
-
-
-
-
- Harrer, een nazi?
-
Seven Years
in Tibet
vertelt het waargebeurde verhaal van de Oostenrijkse
bergbeklimmer Heinrich Harrer (Brad Pitt). In 1939 laat hij zijn
hoogzwangere vrouw achter om deel te nemen aan een Duitse expeditie in
het Himalayagebergte geleid door Peter Aufschnaiter (David Thewlis),
waar ze een poging zullen ondernemen om de top van de Nanga Parbat te
bereiken. Tijdens hun tocht breekt in Europa de Tweede Wereldoorlog uit.
Terug in India worden de klimmers gearresteerd door de Britten. Na
enkele jaren opsluiting als krijgsgevangenen slagen ze erin te
ontsnappen, maar Heinrich Harrer besluit om alleen verder te trekken en
de groep te verlaten. Onderweg loopt hij opnieuw Peter Aufschnaiter
tegen het lijf en samen trekken ze over de Himalaya naar het volkomen
afgesloten en voor vreemdelingen streng verboden Tibet, waar zullen
trachten binnen te dringen. Totaal uitgeput en uitgehongerd bereiken ze
de verboden stad Lhasa. Ze worden gastvrij opgenomen door een zeer
belangrijke Tibetaanse edelman. Harrer komt in contact met de moeder van
de jonge 14e Dalai Lama en via haar wordt hij uitgenodigd voor een
audiëntie. Mettertijd raken de jonge god-koning en de voorheen zo
arrogante Oostenrijker goed bevriend. Harrer bouwt een bioscoop voor de
Dalai Lama en geeft hem les in aardrijkskunde en wereldgeschiedenis. (Harrer
was leraar lichamelijke opvoeding en aardrijkskunde.) Ondertussen is de
Tweede Wereldoorlog voorbij en gaat de burgeroorlog in China
onverminderd voort. In 1949 behaalt de communist Mao Ze Dong (Mao Tse
Toeng) de overwinning. Hij verkondigt meteen dat hij Tibet zal
‘bevrijden’ en weer bij het ‘moederland’ voegen. Eind 1950 is het zo
ver: de Chinezen vallen Tibet binnen. In 1951 vlucht de Dalai Lama voor
de eerste keer uit Lhasa. Harrer vergezelt hem en zal naar zijn
vaderland terugkeren.
De film krijgt een korte epiloog: Harrer initieert
zijn zoon (geboren tijdens zijn afwezigheid) in het alpinisme. Een tekst
loopt over het scherm: de Dalaï Lama en Harrer zijn levenslang vrienden
gebleven. (Harrer, geboren in 1912 zou nog leven tot 2006.)
Een film maken over Tibet raakt duidelijk een gevoelige snaar bij de Chinezen: zij weigerden Annaud toestemming om in Tibet te filmen. Annaud wou dan uitwijken naar Ladakh, in het noorden van India, maar ook hier werd de toelating geweigerd, onder druk van China. Het Argentijnse Andesgebergte bleek dan nog de enige oplossing te zijn voor de opnames in het hooggebergte, hetgeen de nodige productieproblemen met zich meebracht vermits men de meeste decors moest nabouwen en een hele horde Tibetanen liet overvliegen. (Zie interview met de regisseur)
Als je de recensies herleest, zie je dat 7 Years in Tibet op zeer gemengde gevoelens werd onthaald, voornamelijk omwille van de hoofdrolspeler. Brad Pitt kon in 1997-98 nog niet op veel welwillendheid rekenen. Zijn vertolking als de arrogante, egocentrische bergbeklimmer (een karikatuur van de perfecte nazi) werd aangevallen, hoewel Harrer zelf dit facet van zijn karakter in de film veel sterker had laten beklemtonen dan in zijn boek. Pitt is niet het ongenuanceerde ‘flat character’ dat veel recensenten van hem maakten. Later zou hij een nog arrogantere Achilleus vertolken in een (m.i.) ook al onderschatte verfilming van Homeros’ Ilias. (In Troy, 2004)
Nu ik 7 Years
na bijna een decennium opnieuw heb bekeken in april 2008 (ter
gelegenheid van de internationale herrie rond Tibet en de Olympische
Spelen in Beijing) sluit ik me aan bij een van de toenmaals zeldzame
positieve reacties: “Prachtig gefotografeerd epos met een sterke Brad
Pitt in de hoofdrol.”
De film evoceert een recent verdwenen wereld, een
bevreemdende ervaring. Hij is veel gebalder dan het boek en wellicht
komen een aantal antropologische facetten van het leven in Tibet niet
voldoende uit de verf. Ook over de geografische en klimatologische
omstandigheden vind je in het boek meer exacte en onbekende details dan
in de film (of in het doorsnee-schoolboek aardrijkskunde). Je kunt dus
best het boek en andere documentaires bij je bespreking betrekken. (Zie
verder bij
Didactische tips)
Daar tegenover heb de overweldigende landschappen,
de beelden van stoeten en feesten, waarvan je je in een boek (zelfs met
de originele foto’s) nauwelijks een echte voorstelling kunt maken.
Annaud heeft de beperkte tijd die zijn film mag duren goed benut: de
Dalai Lama die aardrijkskunde krijgt in een soort quiz, met de
wereldkaart getekend op de vloer; de monniken die wormen uit de
graafwerken halen en elders in veiligheid brengen; de onbeschofte
Chinese generaal die een mandala door elkaar schopt, waaraan de monniken
dagen hebben gewerkt; dezelfde generaal die snauwt: “Godsdienst is
vergif” (wat in werkelijkheid door Mao zou gezegd zijn aan de Dalai
Lama, bij zijn bezoek aan China - een episode die in de film niet
voorkomt, omdat ze gebeurde na het vertrek van Harrer).
De extra's
zijn origineel Frans gesproken en niet ondertiteld.
Vooreerst krijgen we een gedetailleerd interview met
regisseur Jean-Jacques Annaud (33 min.) waarin hij onder andere uitlegt
dat hij gefascineerd was door Azië dankzij één van zijn vorige films (L'Amant)
en zo gedreven werd om Seven
Years in Tibet te maken. Verder licht Annaud vele technische en
praktische aspecten toe.
Ten tweede biedt deze DVD een galerij met foto's en
commentaar van regisseur Annaud (14 min.), die deze beelden zelf heeft
gemaakt tijdens de moeizame zoektocht naar locaties voor de film. En tenslotte is er de audiocommentaar door Annaud
die allerlei aspecten van de film verder uitdiept (enkele kwamen reeds
in het interview aan bod), wat resulteert in een bijzonder boeiende
commentaartrack waarbij je aandacht nooit verzwakt.
De film is zeer geschikt voor projectie in zijn
geheel als forumfilm. Daarbij kun je in samenwerking
Nederlands-geschiedenis- aardrijkskunde de film laten vergelijken met
het boek en andere documentaires. Wanneer je slechts de beperkte tijd
van je lessen ter beschikking hebt, moet je natuurlijk enkele relevante
fragmenten selecteren.
Algemeen: zie op de site van de Vlaamse Vereniging Leraren Geschiedenis: Speelfilms en geschiedenis. Didactisch verwerkingsmodel.
Indien je weinig ervaring hebt in het werken met
speelfilm, lees dan eerst op de vvlg-site onder andere de
achtergrondartikels: Speelfilm
als medium in de geschiedenisles en
Film en televisie als bron van
historische beeldvorming.
Heinrich Harrer, Oostenrijker 1912-2006
Het loont de moeite om het filmverhaal te
actualiseren, eerst via de epiloog en Harrers andere boek
Terug naar Tibet, daarna met behulp van de artikelen in bijlage en tenslotte
via de informatie die na het verschijnen van deze bijdrage zal
gepubliceerd worden in kranten, tijdschriften en op het internet. De
meeste periodieken hebben trouwens een elektronisch dossier “Tibet”
aangelegd.
Jos Martens
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het web als binnen Histoforum.