Histoforum

    Historische DVD's

laatste wijziging: 11-08-2012

 
Home

Vakinformatie

Lesmateriaal

Toetsmateriaal

Magazine

Seven Years in Tibet

Video en DVD - VS 1997 - Lengte: 131 minuten - Taal: Engels, Tibetaans, Duits…- Nederlandse ondertitels. Verfilmd naar gelijknamig boek van Harrer.

Tijd en ruimte: Oostenrijk, India, Tibet, 1939-1951.

Kreeg 3 Golden Globe nominaties en won diverse andere prijzen in binnen- en buitenland.

Regie & productie : Jean-Jacques Annaud. Script: Heinrich Harrer (boek); Becky Johnston (screenplay). Muziek: John Williams 

Acteurs: Brad Pitt (Heinrich Harrer); David Thewlis (Peter Aufschnaiter; B.D.Wong (Ngawang Jigme); Mako (Kungo Tsarong).  

Persoonlijke waardering: ****/4 

“Onze wereld wil zichzelf voorbijrijden”

Regisseur Jean-Jacques Annaud met jongste film op de bres voor Tibet

De Standaard, 29 november 1997

Na de verkenning van Afrika (La Victoire en chantant, 1977) ontdekt Annaud de prehistorie (Quest for Fire, 1981) en de middeleeuwen (The Name of the Rose, 1986). In 1989 observeert hij het gedrag van een jonge grizzlybeer in Canada (The Bear). Drie jaar later brengt hij met veel inleving verslag uit van een erotische initiatie in Indochina (The Lover, 1992). Na zijn Imax-experiment in het Andesgebergte (Wings of Courage, 1995) - het formaat lijkt wel voor hem uitgevonden - vinden we hem voor zijn nieuwe film terug in de Himalaya.  

- Waarom worden er dit jaar plots drie Tibet-films gemaakt? 

Om te beginnen: het is een eenmalige hausse, het fenomeen zal zich niet herhalen. (In 1997 kon Annaud natuurlijk nog geen vermoeden hebben van de internationale herrie rond Tibet ter gelegenheid van de Olympische Spelen in Beijing in 2008! (J.M.) )Ik heb hetzelfde meegemaakt toen ik The Lover maakte: in dezelfde periode werden twee andere mms in Vietnam gedraaid: Diên Biên Phu (Pierre Schoendoerffer) en lndochine (Régis Wargnier). Waarom kregen plotseling drie Franse cineasten zin om een film in Indochina te draaien? Dat zijn van die vreemde toevallen, vooral omdat die verschillende projecten volledig onafhankelijk van elkaar tot stand zijn gekomen. 

Ik denk dat onze westerse wereld op een punt is gekomen dat we een pijnlijk gemis beginnen te ervaren. We hebben materiële welstand bereikt, maar we ontdekken dat er iets fundamenteels ontbreekt. Bij gebrek aan een betere term zal ik het maar een spiritueel leven noemen. Mensen als Martin Scorsese (Kundun) en Jon Avnet (Red Corner) zijn op een confuse manier gefascineerd door Azië, en in Tibet komen alle aspecten daarvan op een extreme manier samen: een cultuur die gebaseerd is op geweldloosheid, op respect voor het leven. Dat op zich oefent een sterke aantrekkingskracht uit op mensen die in gewelddadige steden in Amerika leven. 

In Hollywood, wat je als de ultieme karikatuur van onze westerse wereld kan beschouwen, lopen tal van mensen rond die onze opvatting van 'geluk' hebben waargemaakt, dat wil zeggen: ze hebben succes en geld. Maar vooral deze mensen ervaren dat, zodra ze dit niveau hebben bereikt, de leegte nog groter wordt dan voorheen. Die mensen zijn dus de eersten die naar een psychiater lopen, naar sekten die waanzinnige dingen voorstellen, of naar het boeddhisme.

 

Ik denk dat verschillende fenomenen samen de aanleiding hebben gevormd tot het maken voor deze mms. Let wel, het zijn geen populaire onderwerpen voor studiobazen. Die hebben sowieso geen interesse om een film te maken met een inhoud. Het heeft alleen te maken met de taaiheid van mensen als Scorsese en mezelf om de studio's zover te krijgen dat ze er geld in stoppen.

- Het boeddhisme lijkt wel net het tegenovergestelde van het kapitalisme? 

Het is inderdaad het tegenovergestelde. Om het geluk te bereiken, wordt ons verteld, moeten we materiële goederen accumuleren. Het boeddhisme laat een heel andere weg zien. Je moet je ontdoen van materiële zaken, want ze hebben maar een heel beperkte betekenis. Je moet natuurlijk eten en in goede gezondheid zijn, maar het inwendig evenwicht heeft de voorrang, het op één lijn brengen van wat je denkt, wat je zegt en wat je doet. Wij leven in een wereld die zichzelf wil voorbijrijden. We hebben niet meer de tijd om onszelf te zijn, laat staan om onszelf te vinden. Toen ik op de hoogvlakte in Argentinië toekwam (de opnames vonden plaats in het Andesgebergte), zag ik van de ene kant de mensen van Hollywood arriveren met hun dure kleren, hun luxueuze wagens, al hun zorgen en maagklachten, en dan, aan de andere kant, kwamen de Tibetanen toe. Ze hadden niets bij, behalve een gebedsmolen en een glimlach op hun gezicht. Het is een simplistisch beeld, maar het maakt indruk en het intrigeert. Het is dit gegeven waar ik me toe aangetrokken voelde.

- Hoe overtuig je een studio om in zo'n project te investeren? 

Ik had een contract met Tristar dat me toeliet vrij mijn scenario's te kiezen en ze te laten uitwerken. Toen ik de eerste kladversie van dit scenario in het vliegtuig gelezen had, was ik dolenthousiast. Bij Tristar gaf ik het script meteen aan de voorzitter, met de woorden: ik denk niet dat u hiervan zal houden, het zal heel veel kosten, ongeveer zestig miljoen dollar, en het is bovendien een film over verlossing. Dat voegde ik er opzettelijk aan toe om ze te ontmoedigen. Ze belden me nadien terug: ze hielden inderdaad helemaal niet van het prijskaartje, maar het scenario vonden ze fantastisch. Het toeval wou dat de agenten van Brad Pitt het scenario ook in handen hadden gekregen. Ze vertelden me dat Brad veel zin had om de rol van Harrer te spelen. Brad is me erg bevallen en zo had ik in minder dan 15 dagen meteen een hoofdrolspeler, een jonge acteur, die toen nog niet erg bekend was: Seven was toen maar net uit. Dan kwam Peter Guber van Mandalay Entertainment op de proppen met geld. Hij heeft altijd van mijn werk gehouden en besliste de film te cofinancieren. Enkele weken na de eerste kladversie was er al een gevoel van verwachting gecreëerd rond deze film. Het was een klein mirakel. Voor mijn vorige films heb ik altijd verschrikkelijk moeten vechten. The Bear: niet te financieren. The. Lover: niet te financieren. The Name of the Rose: een regelrechte nachtmerrie. Quest for Fire, anderhalf jaar... Ik begrijp niet hoe ik al die projecten ooit heb rondgekregen. 

- Hoe belangrijk is de politieke zaak voor u, en hoe belangrijk is ze voor de film? 

Ik vind het jammer dat film vandaag uiteenvalt in twee takken die steeds minder met elkaar te maken hebben: enerzijds heb je de cinema die honderd procent entertainment is en nul procent reflectie, daartegenover staat een beschouwende cinema van honderd procent reflectie en nul procent entertainment. De films die op mij een grote indruk maakten toen ik filmstudent was, brachten mij gedurende twee uur in verrukking, maar lieten ook na de voorstelling hun sporen na. Als ik dus een avontuur heb met amusante, spectaculaire, verontrustende, intrigerende anekdotes en als het verhaal van deze man bovendien ook nog de grote geschiedenis ontmoet, dan vind ik dat prachtig. Op dat moment verzoen je een klein, particulier bestaan met het lot van een heel volk.

Het politieke aspect is helemaal geïntegreerd in de film, in de emoties van het personage. Emotie smelt hier samen met informatie. Mensen gaan zelden naar een film kijken om iets bij te leren. Tibet kan hen niets schelen. Maar als ze de zaal verlaten, hebben ze iets geleerd zonder het te willen. Ik zou bijna zeggen, zonder het te weten. 

- Jean-Jacques Annaud en Heinrich Harrer lijken heel wat met elkaar gemeen te hebben. 

Ja, Harrer houdt ook van de ontdekking, hij wordt graag met verschil geconfronteerd. Ik ben telkens geëvolueerd in mijn leven door het contact met 'de andere'. Om te beginnen, dankzij de vrouw, die anders is dan de man, dankzij Afrika, dat heel weinig leek op mijn wereld en mijn denkkader. Dat zijn zaken die mij helemaal ondersteboven hebben gehaald. Ik vind het essentieel om te reizen, om van gezichtspunt te veranderen, in verschillende landen te leven. Het is belangrijk geconfronteerd te worden met andere soorten van denken. Ik identificeer mij met Harrer op veel punten. Ten eerste: ik hou van mensen die zich transformeren, ik hou van mensen die met slechte ideeën vertrekken in het leven, die grote vergissingen maken, en die de kracht hebben te veranderen. Het lot van Harrer is toch een fenomenaal gegeven: eerst is hij antisemiet, dan wordt hij een vertrouweling van de Dalai Lama en daarna brengt hij de overige veertig jaar van zijn even daar als pleitbezorger van het antiracisme en de geweldloosheid.

Een ander element is het thema van de kindertijd, de 'Onschuld, de invloed van het kind 'Op de volwassene. Dat is iets dat mij ook in mijn persoonlijk leven bezighoudt. De moeder van mijn eerste dochter leidt een heel ander leven dan ik zou wensen en daardoor heb ik voor mijn eerste dochter mijn verantwoordelijkheid als vader niet kunnen uitoefenen zoals ik gewild had. . Daar heb ik altijd erg onder geleden. Ik troost me nu met de gedachte dat ik met mijn tweede kind een heel goede vaderrelatie heb. Ook dat thema verbindt mij met het personage van Harrer. Het beroep van regisseur is natuurlijk ook heel verwant met dat van de bergbeklimmer. Ze voelen zich beiden van nature aangetrokken tot het nemen van eenzame risico's. Een bergbeklimmer is helemaal alleen, ook al hangt hij vast met een touw. Als hij een greep mist, gaat hij eraan en sleept hij vaak anderen mee die aan hem vasthangen. Dat gevoel van eenzaamheid én van verantwoordelijkheid ken ik heel goed. 

- U kiest er ook altijd de moeilijkste bergen uit. 

Ik heb daar al veel over nagedacht, want niet de vraag wordt mij dikwijls gesteld. Wanneer ik aan een film schrijf, wil ik nooit denken aan de manier waarop ik dat scenario ga verfilmen. Ik wil dat mijn bladzijden me doen dromen. Als ik er op dat moment al aan moet denken hoeveel deze bladzijde gaat kosten, wie die moet spelen, dan verlies ik al mijn enthousiasme. En hoe moet ik andere mensen meenemen in een avontuur als ik er zelf ook niet meer door aan het dromen gezet word? Een verhaal dat zich in mijn bureau afspeelt, verveelt me. En zo kam ik dus altijd terecht in projecten die verschrikkelijk moeilijk zijn om te realiseren. Natuurlijk had ik niet al die politieke druk verwacht. China weigerde ons niet alleen toelating om in Tibet te draaien, ze hebben ook de Indiase regering gemanipuleerd om ons de toelating te weigeren om in Noord-India te filmen, en ze hebben de Argentijnse regering met hetzelfde verzoek benaderd. Ze hebben alles gedaan wat ze konden om het ons moeilijk te maken. En het houdt maar niet op: Brad en ik mogen China niet meer binnen, en Tristar mag in China geen zaken meer doen. Als ik aan zo'n film begin, heb ik natuurlijk geen idee dat dit allemaal boven mijn hoofd hangt. Dat ik tweehonderd Tibetanen naar het Andesgebergte zal moeten overbrengen, dat ik een kudde jaks en enkele hectaren decors zal moeten transporteren. Maar zodra ik me engageer, dan vecht ik. Je zal me nooit horen zeggen: het is te moeilijk, ik stop ermee. Nee, ik ga tot het einde. 

- Als u op voorhand zou geweten hebben dat Heinrich Harrer lid was geweest van de nazi-partij, had de film er dan anders uitgezien? 

Nee, helemaal niet. Ik vermoedde van bij het begin dat hij deel uitmaakte van de nazi-propagandamachine. Wanneer die feiten deze zomer plots officieel bekend werden, heb ik niets veranderd aan de film, op twee regeltjes tekst na. Ik heb mijn opinie over hem ook helemaal niet moeten herzien: Harrer is een opportunist, egoïst, vastberaden zijn heroïsche plannen door te drukken, het koste wat het kost. Hij is natuurlijk overtuigd antisemiet, want iedereen was dat toen. Hoe kon het ook anders? In Oostenrijk was ongeveer 91 % van de bevolking lid van de nazi-partij. Hoe kon iemand als Harrer, die het arische succes verpersoonlijkte, die doctrine niet genegen zijn? Alleen beseft hij later zijn gruwelijke vergissing. Ikzelf heb helemaal geen  zin om het raam open te doen en te roepen: ik ben geen racist! Waarom zou ik, ik heb nooit dergelijke gevoelens gehad. Harrer heeft wel die behoefte gevoeld om het uit te bazuinen, want hij werd geplaagd door schaamtegevoelens. Veertig jaar lang zal hij proberen die schande weg te wissen. Dat zijn personages die mij geweldig interesseren, ziet u? Neem het personage van Aufschneiter naast hem, een eerlijk type vanaf het begin, rechtlijnig. Hij, ontmoet een meisje in Tibet, hij sterft in Tibet. Dat is goed, maar het is geen intrigerend lot.

- Harrer bouwt een bioscoop voor de jonge Dalai Lama: is dat authentiek?  

Het is absoluut authentiek, de bioscoop bestaat nog altijd. Hij bevindt zich in het zomerpaleis van de Dalai Lama. Je kan hem niet bezoeken, maar er zijn foto's van en ik heb hem ook zelf gezien. Het is een klein gebouw, het lijkt op wat je in de film ziet. Die bioscoop is inderdaad door Harrer gebouwd en de auto die je in de film ziet, die voor de stroomvoorziening van de bioscoop zorgt, is een kleine Morris. We hebben op de set dezelfde wagen laten aanvoeren, een rode. Ik heb hem laten herschi1deren in het groen, want dat was de juiste kleur. De Dalai Lama bekeek er actualiteitenfilmpjes die zo'n tien jaar oud waren. De Britse missie in Darjeeling, waar heel wat Tibetanen in die tijd naar school gingen, had die filmpjes als geschenk gestuurd aan de jonge Dalai Lama, samen met nog wat ander speelgoed. Hij had een wekker die hij graag demonteerde, dat gegeven heb ik gebruikt voor de muziekdoos. De Dalai Lama had een grote fascinatie voor de buitenwereld, hij voelde dat er aan de andere kant van de bergen een heel andere wereld lag die hij a1leen kon leren kennen door afbeeldingen die hij ervan in handen kreeg. Zo had hij een oude collectie Life-magazines. Hij was gefascineerd door schepen, locomotieven, vliegtuigen. Ook de Chinezen hadden dat wel begrepen: toen hij negentien jaar was, nodigden ze hem uit in China en lieten ze hem een heel parcours afleggen, ze toonden hem fabrieken, lieten hem per trein rondreizen. De Dalai Lama was in de wolken. Twee jaar lang hield hij vol dat China een fantastisch land was. Dat heeft hij gezegd en het is later tegen hem gebruikt. Hoewel het niet meer was dan jeugdig enthousiasme voor machines en westerse uitvindingen. De relatie tussen Harrer en de Dalai Lama was, zoals ik heb getoond in de film, belangrijk voor de Dalai Lama, omdat hij van hem Engels heeft geleerd - Engels met een Oostenrijks accent, hij maakt er nog altijd grapjes over- maar de ontmoeting was natuurlijk vooral voor Harrer ingrijpend. 

- Hebt u de Dalai Lama persoonlijk ontmoet? 

Ja, ik heb me er wel voor gehoed me niet te laten gebruiken als commercieel vertegenwoordiger. Maar zijn aanwezigheid weegt toch wel heel zwaar op de film. Zijn oude eerste minister was mijn eerste raadgever, zijn zus speelt de rol van de moeder van de Dalai Lama, zijn ceremoniemeester was mijn raadgever voor de rituelen, zijn neef was mijn assistent, en ik zou zo nog een tijdje kunnen doorgaan. In de loop van het project ben ik me heel verbonden gaan voelen met hem. Ik probeer hem momenteel in de gelegenheid te stellen de film te bekijken. Misschien zal ik, net zoals in de film, een bioscoop moeten bouwen. Ik wil hem in elk geval de volledige film laten zien, en geen door de Indiase overheid gecensureerde versie. Dat is alweer een moeilijkheid waarvoor we nog een oplossing moeten vinden. 

Erik Martens

     
 

Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het web als binnen Histoforum.

Google
Search WWW Search histoforum.digischool.nl