Heinrich Harrer, nazi met een missie of sportief avonturier?

De Standaard, maandag 09 januari 2006

BRUSSEL. - Over het leven van de Oostenrijkse alpinist en auteur Heinrich Harrer, die zaterdag op 94-jarige leeftijd in Karinthië overleed, blijft een zware nevel hangen.

Harrer werd vooral bekend na de verfilming van zijn boek ,, 7 Jahre in Tibet'' met Brad Pitt in de hoofdrol. De auteur heeft altijd laten uitschijnen dat hij op het dak van de wereld het geweld van de Tweede Wereldoorlog was ontvlucht. Er doken echter bewijzen op dat Harrer niet alleen een nazi van het eerste uur was geweest, maar dat zijn Tibet-expeditie te maken had gehad met een opdracht van SS-leider Himmler.

Vlak voor het lanceren van de prent Seven Years in Tibet in 1997 kwam uit dat de Oostenrijkse alpinist in het verhaal over zijn avontuurlijk leven een en ander had verzwegen. Officieel heette het dat de sportieve Harrer - die als eerste de noordkant van de Eiger, ook wel ,,de wand des doods'' genoemd, had beklommen, en Olympisch skikampioen was geweest in de jaren dertig - toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak op weg naar India was om er bergen te beklimmen. Als Duitser zou hij door de Engelsen in Karachi in een kamp zijn opgesloten en daar Tibetaans, Hindi en Japans hebben geleerd. Uiteindelijk wist Harrer in april 1944 uit te breken en samen met ingenieur en alpinist Peter Aufschnaiter over 65 Himalaya-passen naar Tibet te vluchten. In Lhasa waar hij zeven jaar verbleef leerde Harrer dan de (huidige) veertiende Dalai Lama kennen. De uitverkoren Tibetaanse knaap was in 1935 in een dorpje in het noordoosten van Tibet geboren. Drie jaar later werd ,,ontdekt", dat hij de wedergeboorte moest zijn van de, het laatst gestorven, dertiende Dalai Lama en naar het Potalaklooster in Lhasa gebracht. Daar kreeg hij onder meer Harrer als Westerse mentor. De Oostenrijker deed echter meer dan de Tibetaanse godsdienstleider laten kennis maken met Westerse zaken. Hij ontwierp er ook en dammen en steden, verzorgde de opdruk voor de postzegels en bankbiljetten. In de herfst van 1950 rukten echter de Chinese troepen Tibet binnen en moesten vele gelovige Tibetanen vluchten en ook Harrer diende zijn biezen te pakken. Deze periode wordt beschreven in zijn ,,Zeven Jaren in Tibet''. In het boek toont Harrer zich echter vrij afstandelijk tegenover de Chinese bezetting.

Net toen de verfilming (voor het grootste stuk gedraaid in Argentinië) van Seven Years in Tibet rond was, rakelde het Duitse weekblad Stern Harrers nazi-verleden op. Bij het stuk stond een foto waarop Harrer breeduit lachend aan de zijde van de Führer poseerde. Niet alleen bleek de alpinist een nazi van het eerste uur te zijn geweest, heel zijn Tibetaanse queeste kwam volgens het blad voort uit het waanidee van SS-chef Himmler dat hij in Tibet Arische broeders tegen het lijf zou lopen.  

Het Simon Wiesenthal Centrum in Los Angeles begon meteen aan een campagne tegen Harrer en de film. De auteur ontkende aanvankelijk dat hij ooit nazi was geweest maar zou later in zijn memoires bevestigen dat hij inderdaad lid was geweest van de SS, het meteen het domste noemen dat hij in zijn leven had uitgehaald maar ook beweren dat hij met dat SS-lidmaatschap weinig had gedaan. Cineast Jean-Jacques Annaud gaf tijdens de montage van Seven Years in extremis nog een kleine draai aan de prent waaruit nu moest blijken dat Harrer uit spijt over zijn nazi-sympathieën veel goed was gaan doen voor de Tibetanen.  

Heinrich Harrer trok zich terug in zijn geboortedorp Hüttenberg in zuidelijk Oostenrijk. Hij schreef er een twintigtal boeken en gaf er zijn naam aan een hypermodern museum. Samen met Landeshauptman Jorg Haider heeft Professor Harrer - Professor is in Oostenrijk een eretitel - geprobeerd om met dit Tibet-museum toeristen naar Karinthië te lokken, voornamelijk dan uit Hollywood waar het Tibetaanse boeddhisme momenteel erg populair is. Heinrich Harrer overleed zaterdagmorgen in het Deutschordensspital in het Karinthische Friesach.

Van onze redacteur Marcel van Nieuwenborgh