Triomf van de zon

Inhoud

Na jaren van schandelijk slecht bestuur door de heersende Egyptische onderkoning breekt er in Soedan in1881 een bloedige opstand uit. Het wordt al snel een Heilige Oorlog, aangevoerd door een charismatische religieuze leider, die de Mahdi - de Verlosser- wordt genoemd. De beweging wint snel aan kracht en omvang. De Mahdi vernietigt een na een de legers die tegen hem worden uitgezonden. Door hun nationale belangen gedwongen, mengen de Engelsen zich in het conflict. Zij zenden de legendarische generaal ‘Chinese’ Gordon naar Khartoum om de honderden Europese ingezetenen te evacueren. Dat mislukt omdat de troepen van de Mahdi, de Derwisjen, de stad in een wurgende omsingeling houden.

Gordon wil de stoomboot van de in Khartoum gestrande zakenman Ryder Courtney gebruiken om een grote groep Europeanen in veiligheid te brengen. Ook dit opzet faalt doordat de artillerie van de Derwisjen de boot beschadigt.
In tegenovergestelde richting slaagt huzarenkapitein Penrod Ballantyne erin vanuit Cairo door de omsingeling te breken. Onder zijn uiterlijk van snobistische dandy en vrouwenversierder is Ballantyne de meest geharde en avontuurlijkste spion van de Bitten. Hij weet het hart te veroveren van de zeventienjarige Rebecca, de dochter van consul-generaal David Benbrook. Rebecca weifelt lange tijd tussen Courtney en Ballantyne.

Bij de Mahdi arriveert ondertussen emir Osman Atalan met zijn duizenden geharde woestijnkrijgers. Dit feit zal van beslissende betekenis blijken voor het lot van Khartoum en de hoofdrolspelers. In een visioen is de Mahdi geopenbaard dat Osman Atalan Khartoum voor hem zal veroveren. Voorlopig lijkt daarvan weinig terecht te komen. Atalan vertrekt aan het hoofd van minstens dertigduizend man om een Brits ontzettingsleger van tweeduizend soldaten te vernietigen. Maar Ballantyne en zijn Arabische helper reizen in vermomming met hem mee en slagen er op het nippertje in om te ontkomen naar de Britten. De Derwisjen lijden een verpletterende nederlaag tegen de kleine maar goed gedisciplineerde colonne van generaal Stewart. De generaal wordt echter dodelijk gewond en sterft. Zijn opvolger, Sir Charles Wilson verliest in de volgende dagen zoveel tijd met treuzelen dat Ballantyne in arren moede en tegen de uitdrukkelijke bevelen in opnieuw naar Khartoum vertrekt. Ook Osman Atalan is teruggekeerd. In een gedurfde nachtelijke aanval neemt hij met amper tweeduizend man Khartoum in en doodt eigenhandig generaal Gordon. Consul Benbrook poogt te ontsnappen. De Derwisjen halen hem in en folteren hem dood. Zijn dochter Rebecca en haar jongere zusje Amber worden de gevangenen van de Mahdi. Rebecca brengt het binnen de kortste keren tot vertrouwelinge van de Mahdi en schrijft voor hem de beroemde brief aan koningin Victoria, waarin hij haar onderwerping eist. Ook Ballantyne raakt in gevangenschap, nog wel bij zijn aartsvijand Osman Atalan. 

Saffron, het tweelingzusje van Amber, is erin geslaagd de stoomboot van Ryder Courtney te bereiken en weet zo te ontsnappen. Wanneer de Mahdi korte tijd later aan koortsen overlijdt, belandt Rebecca in de harem van Osman Atalan. In de volgende jaren breidt de opvolger van de Mahdi, de Grootkalief Abdullahi, de macht van het Derwisjenimperium steeds verder uit, tot aan de grenzen van het christelijke Abessinië (nu Ethiopië). Hij zendt Atalan als gezant naar de grens, om de invasie voor te bereiden. Ballantyne moet voor hem de nodige kaarten tekenen. Daar ontmoet deze opnieuw Ryder Courtney, die de Abessijnse keizer op de hoogte brengt van de plannen van de Derwisjen. Na veel gevaren helpt Ryder zijn vroegere rivaal Ballantyne ontsnappen met Amber. 
In 1898 is het Britse imperium eindelijk klaar voor de revanche op de Derwisjen. Generaal Kitchener leidt een Engels-Egyptisch expeditiekorps langs de Nijl tot bij de ruïnes van Khartoum. Bij Omdurman worden de legers van de Grootkalief vernietigd. Ballantyne, ondertussen getrouwd met Amber, achtervolgt Atalan en doodt hem in een tweegevecht. Hier ziet hij ook Rebecca kortstondig terug. Hij vertrekt weer naar het noorden met de twee kinderen van Rebecca en Atalan. 

Bespreking 

De gebeurtenissen in ‘Triomf van de zon’ lopen parallel met het verhaal dat de films ‘Khartoum’ (1966)  en ‘The Four Feathers’ (2002) vertellen. Op verscheidene plaatsen verwerkt Smith de verslagen van tijdgenoten in zijn roman. Voor de slag bij Omdurman gebruikte hij ‘The River War’ van Winston Churchill. (Zie bijlage) Voor een ruimere historische achtergrond verwijzen wij naar de bespreking van ‘Khartoum'.  

Wilbur Smith is een geboren rasverteller, die je mee binnenzuigt in zijn romans. Hij hanteert een soepele en zeer plastische stijl die niet alleen visueel is, maar alle zintuigen tegelijk aanspreekt. Wat hem toelaat telkens een zeer overtuigend auteursuniversum neer te zetten. Zeer geschikt voor verfilming. Alleen leent de omvang van zijn boeken zich eerder tot een volledige meerdelige televisiereeks! In deze historische roman is hij op zijn best. 
Smith schuwt geen expliciet geweld of dito seksscènes. Waar de eerste meestal functioneel zijn, is dat voor de laatste niet altijd het geval. In tegendeel, de drijfveer lijkt eerder louter sensatiezucht. Dat maakt zijn boeken minder geschikt voor jonge lezers of didactisch gebruik in hun geheel. Daar staat tegenover dat zijn beschrijvingen van historisch waar gebeurde gevechtstaferelen tot het beste behoren wat je op dit terrein kunt lezen. In ‘Triomf van de zon’ is dat misschien wel te danken aan de gebruikte bronnen. Vergelijk bijvoorbeeld de korte passage van de slag bij Omdurman met het relaas van Winston Churchill in ‘My Early Life’. (Zie bijlage.)

Jos Martens