Heldenverering

Zo'n honderd ja na zijn dood in 1676 kwam er langzamerhand een heldenverering van Michiel de Ruyter opgang, die in de loop van de negentien eeuw grote hoogten zou bereiken. Enkele voorbeelden uit de begintijd:

• Treurspel over de Ruyter van Jan Nomsz. (1780)
• Lofdicht door Rhijnvis Feith (1784)
• Groot gedicht van A. Loosjes (1784)
• Blijspel: 'De jeugdige Michel Adr. De Ruiter te Vlissingen in de touwbaan van de heeren Lampsens van S. Rivier (1788)

Voor een getekende voorstelling van de tocht naar Chatham van Dirk Langendijk was in 1783 zoveel belangstelling dat er een prent in grote oplage van werd gemaakt.

De Franse bezetting (1810-1813)

Het zal niet waarschijnlijk niet verbazen dat er in tijden van oorlog of bezetting extra aandacht was voor helden. Een belangstelling die verschillende kanten op kon gaan. Zo werden er in 1812 door de Franse bezetter van Nederland diverse 'vaderlandsche' passages geschrapt uit het gedicht 'De laatste zeetogt van M.A. De Ruiter van P. Loosjes.
Anderzijds waagde in hetzelfde jaar J.F. Helmers het om in zijn dichtwerk 'De Hollandsche natie' een krachtig nationaal geluid te laten horen. In een gedeelte over de Ruyter dicht hij:

'Ideaal van deugd, beleid en magt, en trouw en vrijheidsmin, tot één geheel gebragt'. 

Ook in 1812 jaar schonk het bestuur van de lijnbaan Concordia in Vlissingen het touwslagerwiel 'hetwelck de vaderlandsche zeeheld De Ruyter in zijne jeugd in de lijnbaan der Heeren Lamsins heeft gedraaid' aan het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen in Middelburg. Een duidelijke demonstratie van vaderlandslievenheid.

We zullen later zien dat De Ruyter eenzelfde soort 'lot' onderging tijdens de Belgische Opstand en de Tweede Wereldoorlog.

De Ruyter in 'dienst' van het nationalisme

De verering van De Ruyter nam na het herstel van de onafhankelijkheid en de vorming van een centralistische monarchie sterk toe. Er waren nationale helden nodig. Een vloedgolf aan proza, poëzie en schilderijen overspoelde ons land. In 1815 werd in de Hollandse Schouwburg in Amsterdam het toneelstuk De Admiraal De Ruiter te Napels van M. Westerman opgevoerd. Een bezoeker schreef enthousiast:

'Bij iedere tirade betrekking hebbende en tot lof van den Admiraal en voor ons land strekkende, geraakte het publiek in verrukking en was niet tot bedaaren te krijgen.'

Bron: Prud'homme van Reine, Ronald, Rechterhand van Nederland; biografie van Michiel Adriaenszoon de Ruyter