Het koningsteken. Een koning voor de Dalriaden

Jos Martens

Inhoud

Phaedrus weet met zijn nieuwe leven geen raad. Na een dronkemansruzie belandt hij ten onrechte in de gevangenis. Daaruit wordt hij nogal slinks bevrijd. Volgens zijn redders gelijkt hij als twee druppels water op de sinds zeven jaar verdwenen prins van de Dalriaden, een uit Ierland afkomstig volk, dat benoorden de grensmuur in woont in Caledonia (wat nu Schotland heet).

Omdat hij niets te verliezen heeft besluit hij in te gaan op hun voorstel om als plaatsvervanger op te treden voor de echte prins, Midir. Die is blind gemaakt door Liadhan, de Koninklijke Vrouwe van de stam.
Bij het feest, waarop de oude 'prins-gemaal', de Heer van het Paard, na zeven jaar ritueel moet afgeslacht worden door de nieuwe koninklijke bruidegom, treedt de pseudo-Midir naar voren als nieuwe koning. Maar Liadhan weet te ontkomen. Zij keert terug met de legers van de Caledonische stammen, haar verwanten. Midir/Phaedrus is intussen gehuwd met Murna, de Koninklijke Dochter. Tijdens de maandenlange verbitterde oorlog ontstaat geleidelijk aan liefde tussen de twee. De gedecimeerde Dalriaden winnen uiteindelijk de strijd. Maar Liadhan ontsnapt andermaal, nu naar de Romeinen. Bij een poging om deze permanente dreiging uit te schakelen, vindt de echte Midir de dood en valt de pseudo-Midir in handen van de Romeinen. De bevelhebber wil hem vrijlaten in ruil voor duizend Dalriaden om te dienen in de Romeinse hulptroepen. Voor de keuze gesteld: zijn leven of dat van zijn aangenomen volk, kiest Midir de dood.

Bespreking

Sutcliff kwam op deze site reeds eerder uitvoerig aan bod met haar Adelaar van het Negende, Om het Rood van de krijger en De omweg naar de keizer.
Alles wat we daar neerschreven, zouden we hier kunnen hernemen. Net als die romans en het meesterlijke nog niet besproken Drie zangen voor een koningin stijgt Het koningsteken uit boven 'gewone' jeugdlectuur. Het boek richt zich eerder tot een wat meer gevorderd lezerspubliek, 14 tot 17 jaar. Het is het verhaal van een jonge man, die niet weet wat met zijn leven aan te vangen. Tegen zijn zin laat hij zich meeslepen in een avontuur dat doel zal geven aan zijn bestaan. Hij groeit in het personage dat hem wordt opgedrongen tot het hem past als zijn eigen ik. In een heroïsche strijd stijgt hij uit boven zichzelf en boven de man, wiens plaats hij innam, tot hij zichzelf offert voor het leven van zijn volk.
Het boek bespreken zoals het verdient, overtreft het opzet van deze lectuursteekkaart. Laten wij ons beperken tot het aanstippen van enkele belangrijke facetten.

Zoals steeds is Sutcliffs taal verzorgd en voornaam. Soms wordt ze episch en roept reminiscenties op aan de Ierse Cuchulain-cyclus of aan Deirdre en de zonen van Usnach van Adriaan Roland Holst uit 1920 (1).

Zoals steeds ook geeft die taal prachtige kleurschakeringen en gevoelsnuances weer. Zoals steeds is de historische en antropologische achtergrond van haar werk verantwoord en heeft ze een niet zo goed gekende episode uit de geschiedenis benut om het kale skelet te bekleden met vlees en bloed en leven van reële, denkende, handelende en voelende mensen. De karakters zijn stevig onderbouwd en psychologisch uitgediept. Weinig mensen zijn in het boek (zoals in het werkelijke leven) wat zij op het eerste gezicht lijken te zijn. Conory, de boezemvriend van de vroegere Midir, de dandy van de stam, is niet de oppervlakkige figuur voor wie de nieuwe Midir hem had gehouden.
"En hij had altijd nogal een hoge dunk van zijn mensenkennis gehad! Hij was een dwaas geweest, dat hij niet de getemperde kling in die fantastische zijden schede had weten te onderscheiden." (p. 247).
Murna, de Koninklijke Dochter, die Midir na een rituele jacht en een even rituele verkrachting - hoe kies is dit hier uitgewerkt - tot zijn koningin moet maken om zijn aanspraken op de troon kracht bij te zetten, kiest uiteindelijk voor haar echtgenoot en haar volk, tegen haar moeder. Hun liefde bloeit open 'tussen de speren' (hoofdstuk 15) en belooft vrucht te dragen, ook nadat Midir verdwenen zal zijn.

Het boek bevat een aantal interessante motieven: de Ramkoning (de benaming ontleen ik aan het boek van Rose Gronon), die na zeven jaar moet sterven (2); de koning die zich opoffert. (Het oude motief van de 'Visser-koning'; zie onder meer Hubert Lampo’s De Zwanen van Stonehenge (1985) en andere werken); het tweemaal terugkerende motief van de goudplevierveer, symbool voor het ware, innerlijke koningsteken ...

Voor een verdere analyse van haar oeuvre in het algemeen verwijzen we naar de besprekingen op deze site, voornamelijk bij Om het rood van de krijger.

Hoewel Het koningsteken uitstekend geschikt is voor huislectuur - zeker voor Sutcliff-liefhebbers – lijkt het aangewezen de nodige set opdrachten uit te werken en mee te geven om niet te veel van de rijkdom verloren te laten gaan.

Voor uitvoerig geactualiseerde documentatie, zie: De omweg naar de keizer.

Noten

1. Augusta Gregory, Cuchulain van Muirthemne. Het verhaal van de mannen van de Rode Tak van Ulster, Amsterdam, Moussault's Uitgeverij, Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1974, 2de druk, 367 blz.

2. Rose Gronon, De Ramkoning, Antwerpen, Houtekiet, (1962), 2003, 12de druk, 144 blz.

Jos Martens, september 2021