The hollow crown volgens Shakespeare  

Bijlage bij Sakespeare's rusteloze wereld.

De Standaard, 23 mei 2016 .Geert Van Der Speeten

Benedict Cumberbatch blijkt een prima Shakespeare-acteur. En de camera houdt van hem.

Het moet van Kenneth Branagh geleden zijn dat er nog zo’n ambitieuze reeks Shakespeareverfilmingen in de steigers stond. De BBC begon in 2012 aan The hollow crown, over Shakespeares history plays of koningsdrama’s, en rondde de cyclus af in dit jubileumjaar. Er werd een sterrencast ingeschakeld voor 89 rollen, 4 kroningen en anderhalf keer zoveel veldslagen. De finale, Richard III, was afgelopen weekend te zien. Het was de aflevering waarnaar het meest werd uitgekeken. Benedict Cumberbatch, topacteur en lieveling van zijn generatie, speelt de titelrol.

Te week om de schurk te spelen, denk je dan eerst. Richard III is niet voor niets de beroemdste mankepoot uit de theatergeschiedenis, boosaardig in het kwadraat. Maar Cumberbatch blijkt een Shakespeare-acteur van de zuiverste soort. Vilein, met ijzige blik, laat hij de aartsgluiperd recht op zijn doel afgaan: de kroon van Engeland. Voortdurend vat hij post achter een schaakbord, bij elke zet nerveus tikkend met zijn ring op het speelblad. Het is dat soort berekening dat ook zijn ondergang wordt.

De camera houdt van Cumberbatch. Vooral in gluiperige terzijdes: korte zinnetjes waarin hij zijn triomfen viert, of een inkijk biedt in een ondoorgrondelijke ziel.

In het Nederlandse taalgebied leerden we de koningsdrama’s kennen via theatermarathons, zoals Ten oorlog of recentelijk Kings of war. Ze toonden de inwisselbaarheid van de macht, met een duidelijke hint naar leidersfiguren van vandaag. In Kings of war laat Ivo Van Hove zijn Richard III (Hans Kesting) zelfs een telefoontje plegen met Merkel en Poetin.

The hollow crown is andere koek. Het is oerklassiek historisch drama: groots opgezet, traag en pompeus, maar ook meeslepend in zijn retoriek, zijn gitzwarte sfeerbeelden en machtige oorlogstaferelen. Regisseur Dominic Cooke, een theaterregisseur die in film debuteert, spaart in Richard III de horror op tot het laatst. Alle moorden die de koning laat voltrekken, gebeuren discreet off-screen. Zelf crepeert hij roemloos, voor ieders ogen, in de modder. Wat de futiliteit van de jacht op de macht nog extra in de verf zet.

In deze Shakespearecyclus is het vooral de carrousel van moorden en misstappen, de stuurloosheid van de macht, die tot nadenken aanzet. Er is een door en door verrotte failedstate nodig om een Richard III op de troon te hijsen, en daarmee tot een echte schurkenstaat te transformeren.

Weet deze reeks nu de Game of thrones-generatie te winnen voor Shakespeare, of mikt ze op de liefhebber? Toch eerder het laatste, getuige de gebeitelde taal die de motor is van het drama. Uit Richards mond klinkt poëzie vaker als een kunstig geformuleerde sneer dan als een lucide oneliner.
‘The hollow crown - Richard III’, gezien op 21 mei op BBC2.

Zie:Courteaux, Willy, Verzameld werk van Shakespeare, Amsterdam, Meulenhoff, 2007. Eerder afzonderlijk uitgegeven als Richard III (Klassieke Galerij, nr. 122), Antwerpen, Nederlandsche Boekhandel, 1956, 125 blz.